Yenidən izahat planı

1. İmperator Aleksandr və Don kazak generalı Platov İngiltərənin Maraqlar Kabinetini (nadirlər, qəribə əşyalar toplusu) yoxlayır.
2. İsgəndər metal birə alıb Rusiyaya aparır.
3. İskəndərin ölümündən sonra başqa çar Nikolay Pavloviç bu birəni rus ustalarına göstərməyi əmr edir.
4. Platov ustalarla birlikdə birə qoyur.
5. Platov, Tula ustalarının hansı işləri gördüklərini başa düşməyərək, solaxayını özü ilə aparır.
6. Padşah, onun qızı Platov, fərasətli birə görür.
7. Lefti Londona gedir, fabrikləri, zavodları yoxlayır.
8. Vətənə qayıdan Solçu xəstələnir.
9. Rusiyada ingilis yarımskipperinə və solçuya fərqli münasibət.
10. Leftinin ölmək üzrə olan sözləri və qraf Çernışev və rəvayətçinin onlara münasibəti.

təkrar danışmaq

Fəsil 1

Vyana Şurası başa çatdıqda, İmperator İskəndər "Avropanı gəzmək və müxtəlif dövlətlərdə möcüzələr görmək" istədi. İskəndər ünsiyyətcil, hamı ilə danışan, hər şeylə maraqlanan insan idi. Onun altında "bu tənəzzülü sevməyən və ev təsərrüfatını əldən verərək suveren vətəni çağıran" Don kazak Platov idi. Çar qəribə bir şey görəndə deyir ki, Rusiyada bundan pisi yoxdur. İngilislər, suverenin gəlişi üçün "onu yadlıqla ovsunlamaq üçün" müxtəlif hiylələr hazırladılar və ertəsi gün İskəndər ilə maraqların silah kabinetinə getməyə razılaşdılar. Bu Platovun xoşuna gəlmədi, çünki "batmana zirzəmidən bir kolba Qafqaz turş arağı gətirməyi əmr etdi", lakin padşahla mübahisə etmədi, düşündü: "Səhər gecədən daha müdrikdir".

Fəsil 2

Ertəsi gün onlar Kunstkamera'ya gəldilər - "böyük bir bina - təsvir edilməmiş bir giriş, sonsuz dəhlizlər". İmperator Platova baxdı, amma gözlərini tərpətmədi. İngilislər bütün yaxşılıqlarını göstərdilər və çar onlara sevindi və Platovdan niyə bu qədər həssas olduğunu soruşdu. Kazak cavab verdi ki, "mənim Donetsim, bütün bunlar olmadan döyüşdü və on iki dilini qovdu." Xaricilər dedilər:

“Bu, naməlum, təkrarolunmaz sənətkarlıq tapançasıdır...

İskəndər bu şeyə heyran oldu və sonra onu Platova verdi ki, o da heyran olsun. O, qıfılı ovuşdurdu və bükülün üzərində düzəldilmiş rusca yazını oxudu: “İvan Moskvin Tula şəhərində”. İngilislər o qədər nəfəs aldılar ki, qaçırdılar. Padşah isə belə bir “utancaqlığa” görə onlara yazığı gəldi.

Fəsil 3

Ertəsi gün yenidən Kunstkamera baxmağa getdilər. Platov çarı evə çağırıb əcnəbiləri ələ salırdı və İskəndər ona dedi: “Xahiş edirəm, mənim siyasətimi korlama”. Onları "ən böyük Misir keramidindən tutmuş dəri birəsinə qədər" hər şeyin olduğu son maraqlar kabinetinə gətirdilər. Deyəsən, suveren heç nəyə təəccüblənmir və Platov bundan sakit və sevinclidir.

Birdən boş nimçədə padşaha hədiyyə gətirilir. İskəndər itkindir və ingilislər ondan nimçədəki ən kiçik xırdalığı ovuclarına götürməsini xahiş edirlər. Məlum oldu ki, bu, metal birədir, onun üçün hətta onu açmaq üçün bir açar da var və sonra "rəqs edəcək". Suveren belə bir möcüzə üçün dərhal bir milyonu açdı. Platov çox əsəbiləşdi, çünki ingilislər "hədiyyə etdi" və bunun üçün pul ödəməlidir. İskəndər isə sadəcə olaraq təkrar etdi ki, siyasətini korlamamalıdır. O, birəni almaz qozuna, sonra isə qızılı enfiye qutusuna qoydu. Və ingilisləri təriflədi: "Siz bütün dünyada ilk ustasınız ..." Və Platov gizli olaraq kiçik bir dürbün götürdü və cibinə qoydu. Rusiyaya getdilər, baxdıqları yolda müxtəlif tərəflər və danışmadı.

Fəsil 4

Rusiyada İskəndərin ölümündən sonra saray əyanlarından heç biri bu birə ilə nə edəcəyini başa düşmədi, hətta onu atmaq istədi. Lakin padşah bunu qadağan etdi. Burada, yeri gəlmişkən, Platov dedi: “Əlahəzrət, şübhəsiz ki, əsər çox incə və maraqlıdır, lakin biz bir duyğu ləzzəti ilə buna təəccüblənməməliyik, lakin biz onu rus dilində redaktə etməliyik. Tula və ya Sesterbek - o vaxt hələ Sestroretsk Sesterbek deyirdilər, - bizim ağalarımız bundan ötüb keçə bilməzlər ki, ingilislər ruslardan üstün olmasınlar. Nikolay Pavloviç rus ustalarının bundan pis olmayacaqlarına ümid edərək razılaşdı.

Fəsil 5

Platov bir polad birə götürdü və Tula silah ustalarının yanına getdi. Kəndlilər işin hiyləgərcəsinə edildiyi ilə razılaşdılar və Platova söz verdilər ki, Dondan gələnə qədər bir şey tapacaqlar: iradə". Platov bu cavabla kifayətlənmədi, amma görüləsi heç nə yox idi. Yalnız incə işlənməni korlamamaq barədə xəbərdarlıq etdi.

Fəsil 6

Platov getdi və üç ən yaxşı sənətkar, onlardan biri əyri solaxay, "yanağında doğum ləkəsi olan və dərs zamanı məbədlərindəki tüklər cırılmış" yoldaşları ilə sağollaşdı və meşəyə getdi. Kiyevə doğru. Bir çoxları hətta bütün bu yaxşılıqla (padşahın qızıl enfiyesi, brilyant) gizlənmək istədiklərini düşünürdülər, lakin "lakin belə bir fərziyyə də tamamilə əsassız idi və indi millətin ümidi olan bacarıqlı insanlara layiq deyildi."

Fəsil 7

Tula təsvir edilmişdir. Tulyak ağıllı, metal işini yaxşı bilən və çox dindardır. Tulalıların imanı və sənətkarlığı onlara möhtəşəm gözəllikdə kilsələr tikməyə kömək edir.

Ustalar Kiyevə deyil, ticarət və hərbi işlərin himayədarı olan Müqəddəs Nikolayın ikonasının yerləşdiyi “Mtsensk, Oryol quberniyasının mahal şəhərinə” getdilər. “Onlar ikonanın özündə, sonra daş xaçda dua ibadətini etdilər və nəhayət gecə evə qayıtdılar və heç kimə heç nə demədən dəhşətli bir sirr içində işə başladılar.” Hamısı solaxanın evində oturmuşdu, panjurlar bağlı idi, qapılar bağlı idi. Üç gün çölə çıxmadan oturdular, “heç kəsi görmədilər, danışmadılar”.

Fəsil 8

Platov Tulaya gəldi, insanları işə göndərdi. Bəli, mən maraqlanıram və görmək üçün səbirsizlənirəm.

Fəsil 9

Tula ustaları, demək olar ki, işlərini başa vurdular, son vintini vidalamaq üçün qaldı və onlar artıq qışqıraraq qapıda partlayırlar. Ustalar tezliklə gətirəcəklərinə söz verirlər. Doğrudan da, çıxdılar - ikisinin əli boş idi, solaxay isə kral tabutunu daşıyırdı.

Fəsil 10

Qutunu Platova verdilər. Vaqona mindim, amma özüm üçün maraqlı idi, baxmağa qərar verdim, açılır, amma bu nə bir birə idi, belə qaldı. O, yorğun ustalardan tutmağın nə olduğunu soruşdu. Və deyirlər: “Özünüz görün”. Platov heç nə görmədi, qəzəbləndi və onların üstünə qışqıraraq, belə bir şeyin xarab olduğunu söylədi. Ondan inciyib, onlara etibar etmədiyi üçün gördükləri işin sirrini açmayacaqlarını bildiriblər. Platov isə solaxayını arabasına mindirib “tuqaman”sız apardı.

Fəsil 11

Platov çarın birəni xatırlayacağından qorxurdu. Doğrudan da, gələn kimi padşah onu dərhal süfrəyə verməyi əmr etdi. Platov isə deyir: “Nimfosoriya hələ də eyni məkandadır”. Padşah cavab verdi: “Mən bilirəm ki, mənimki məni aldada bilməz. Burada konsepsiyadan kənar bir şey edildi. ”

Fəsil 12

Birəni çıxartdılar, çar qızı Alexandra Nikolaevnanı çağırdı ki, nazik barmaqları ilə birə başlasın. Ancaq birə rəqs etmir. Sonra Platov solaxanı tutdu və saçından sürükləməyə başladı və sənətkar heç nəyi xarab etmədiklərini söyləyir və "ən güclü melkoskop" gətirməyi xahiş edir.

Fəsil 13

Suveren əmindir ki, rus xalqı onu ruhdan salmayacaq. Mikroskop gətirin. Padşah baxdı və solaxayını yanına gətirməyi əmr etdi. Solaxay, hamısı cırıq paltarda, "tuqamentsiz" padşahın yanına gəldi. Nikolay deyir ki, baxdı, amma heç nə görmədi. Solaxay isə cavab verir: "Siz sadəcə onun ayaqlarından birini bütün kiçik miqyasda təfərrüatlı şəkildə gətirməlisiniz və onun basdığı ​​hər bir dabanına ayrıca baxmaq lazımdır." Hamısı etdi. Padşah, baxdıqca, nurlandı, çirkli solaxayını qucaqladı və onu ruhdan salmayacağına əmin olduğunu söylədi. Axı onlar ingilis birəsini örtdülər!

14-cü fəsil

Hamı mikroskopdan baxdı və solaxayı da qucaqlamağa başladı. Lakin Platov ondan üzr istədi, ona yüz rubl verdi və hamamda yuyulmasını və saçını bərbərdə düzəltməyi əmr etdi. Ondan ləyaqətli görkəmlə layiqli adam düzəldib Londona apardılar.

Fəsil 15

Kuryer solaxay gətirdi, otel otağına yerləşdirdi və birə ilə qutunu lazım olan yerə apardı. Lefty yemək istədi. Onu “yemək qəbulu otağına” apardılar. Lakin o, onların yeməklərini yeməkdən imtina edib və “badımcan üçün sərin yerdə kuryer gözləyir”. Bu vaxt ingilislər birəyə baxdılar və dərhal ustanı görmək istədilər. Kuryer onları solaxayın otağına qədər müşayiət edir, "ingilislər onun çiyninə əl çalır..." və onu tərifləyir.

Dörd gün birlikdə şərab içdilər, sonra uzaqlaşaraq Tula ustadından harada oxuduğunu soruşmağa başladılar. Solaxay cavab verir: "Bizim elmimiz sadədir: Zəbura və Yarım Yuxu Kitabına görə, amma biz heç hesab bilmirik." Əcnəbilər təəccüblənir və ona onlarla qalmağı, “təhsil öyrənməyi”, evlənməyi və inanclarını qəbul etməyi təklif edirlər. Solaxay rədd edir: "... bizim rus inancımız ən düzgündür və sağçılarımızın inandığı kimi, nəsillər də eyni şəkildə inanmalıdır". Onu ancaq qısa müddətə qonaq qalmağa razı saldılar, sonra özləri də gəmiləri ilə Peterburqa aparacaqdılar.

Fəsil 16

Solaxay “bütün istehsalına baxırdı: istər metal fabriklərinə, istər sabun-mişar fabriklərinə, istərsə də bütün təsərrüfat quruluşlarına, xüsusən də iş məzmununa görə çox xoşuna gəlirdi. Onların hər bir işçisi daim doludur, qırıntılarla deyil, hər kəsə bacarıqlı tunik jilet geyinir ... "O, hər şeyi bəyəndi və hamını səmimiyyətlə təriflədi. Amma o, birtəhər evə getmək istəyirdi - gücü yox idi və ingilislər onu Rusiyaya aparmalı oldular. Düzgün geyindirdilər, pul verib gəmiyə mindirdilər. Həmişə uzaqlara baxdı və soruşdu: "Rusiyamız haradadır?" Və sonra "Riqa Dinaminde" qədər yarım kapitanla içməyə başladılar.

Fəsil 17

O qədər sərxoş olublar ki, qəzəblənməyə başlayıblar. Sub-kapiper hətta solçu gəmiyə atmaq istədi, lakin dənizçilər gördülər, kapitana xəbər verdilər və sonra ayrıca kilidləndilər. Onları bu şəkildə Sankt-Peterburqa, sonra isə “ingilis - Aqlitskaya sahilindəki elçinin evinə, solaxay isə - məhəlləyə aparıldı. Buradan onların taleyi xeyli fərqlənməyə başladı.

Fəsil 18

İngilisləri səfirliyə gətirən kimi dərhal ona həkim, isti vanna, “qutta-perça həbi” gətirdilər. Və solaxay kvartalda atıldı və sənədlər tələb etməyə başladı, lakin zəiflədi və heç bir şeyə cavab verə bilmədi. Onu hansı xəstəxanaya yerləşdirəcəklərini axtararkən soyuqda uzun müddət kirşədə uzanıb. Heç bir xəstəxana onu sənədsiz qəbul etmir, səhərə kimi aparıblar. "Sonra bir köməkçi həkim polisə dedi ki, onu Obuxvinskaya adi xalq xəstəxanasına aparsın, orada naməlum sinifdən olan hər kəsin ölməsi qəbul edilir."

Ancaq ingilis artıq sağalmışdı və solaxay axtarmağa qaçdı.

Fəsil 19

Sualtı kapitan az qala ölmək üzrə olan rus yoldaşını tez tapdı. Solaxay ona: "Mən hökmdarın qarşısında iki söz deməliyəm." İngilis çoxlarına müraciət etdi, amma hamı kömək etməkdən imtina etdi, hətta Platov belə dedi: “... Belə bir uğursuz vaxtda ona necə kömək edəcəyimi bilmirəm; çünki mən artıq vaxtıma tam xidmət etmişəm və tam bir puple almışam - indi artıq mənə hörmət etmirlər ... ”Və yalnız komendant Skobelev həkim Martyn-Solskini sol əlinə çağırdı. Və artıq son nəfəsini verən kasıb ona dedi: “Suverene de ki, ingilislər silahlarını kərpiclə təmizləməsinlər: qoy onları da bizimlə təmizləməsinlər, yoxsa, Allah eləməsin, onlara yaraşmazlar. atışma”. Vəftiz olundu və öldü. Martın-Solski bu xəbərlə qraf Çernışevin yanına getdi və o: “Öz qusdurucu və laksatifinizi bilin və öz işinizə qarışmayın: Rusiyada bunun üçün generallar var.

Və vaxtında Krımda, düşmənlə müharibədə solaxay sözləri suverenizə gətirsəydilər, tamam başqa dönüş olardı.

20-ci fəsil

Bütün bunlar keçmişdə qalmış şeylərdi. Solaxayın adı, eləcə də “bir çox böyük dahilərin” adları itib, lakin dövr dəqiq və dəqiq əks olunub. Tulada artıq belə ustalar yoxdur. İşçilər, əlbəttə ki, mexanika elminin faydalarını necə dəyərləndirməyi bilirlər, lakin köhnə günləri qürur və sevgi ilə xatırlayırlar.

Birinci fəsil

İmperator Aleksandr Pavloviç Vyana Şurasını bitirəndə Avropanı gəzmək və müxtəlif ştatlarda möcüzələr görmək istəyirdi. O, bütün ölkələri və hər yeri gəzdi, mehribanlığı ilə hər zaman hər cür insanlarla ən daxili söhbətlər etdi və hamı onu bir şeylə təəccübləndirdi və onların tərəfinə əyilmək istədi, lakin onunla birlikdə Don kazak Platov idi. bu meyli bəyənmədi və öz ev təsərrüfatına həsrət qalan bütün hökmdar evini çağırdı. Platov suverenin yad bir şeylə çox maraqlandığını görən kimi, bütün müşayiətçilər susur və Platov indi deyəcək: "filankəs, bizim də evdə özümüz var və o, bir şey götürəcək. .
İngilislər bunu bilirdilər və suveren gəlməmişdən əvvəl onu öz yadlığı ilə ovsunlayıb ruslardan yayındırmaq üçün müxtəlif hiylələr uydurur və bir çox hallarda buna nail olurlar, xüsusən də Platovun fransızca tam danışa bilmədiyi böyük yığıncaqlarda; lakin o, evli adam olduğundan və bütün fransız söhbətlərini təsəvvür etməyə dəyməyən xırda şeylər hesab etdiyi üçün bu o qədər də maraqlı deyildi. İngilislər hər şeydə bizdən üstün olduqlarını göstərmək və bununla məşhurlaşmaq üçün suvereni bütün zeyhalarına, silahlarına və sabunlarına çağırmağa və zavodları görməyə başlayanda Platov öz-özünə dedi:
- Yaxşı, bura cənnətdir. İndiyə qədər dözdüm, amma artıq yox. Danışsam da, danışmasam da, xalqıma xəyanət etməyəcəyəm.
Özünə belə bir söz deyən kimi hökmdar ona dedi:
- Filan, sabah sən və mən onların silah şkafına baxmağa gedirik. Orada, - deyir, - kamilliyin elə təbiətləri var ki, baxdıqca, biz rusların əhəmiyyətimizlə heç də yaxşı olmadığını mübahisə etməyəcəksiniz.
Platov suverenə cavab vermədi, o, yalnız kobud burnunu tüklü plaşın içinə endirdi və mənzilinə gəldi, batmana zirzəmidən bir kolba Qafqaz arağı gətirməyi əmr etdi [Kizlyarki - Təqribən. müəllif], yaxşı bir stəkanı cingildətdi, səyahət qatında Allaha dua etdi, özünü plaşla örtüb xoruldadı ki, bütün evdə heç kim ingilislər üçün yatmasın.
Fikirləşdim: səhər gecədən daha müdrikdir.

İkinci Fəsil

Ertəsi gün suveren Platovla birlikdə Kunstkammerlərə getdi. Suveren daha çox rusları özü ilə götürmədi, çünki onlara iki oturacaqlı bir vaqon verildi.
Onlar böyük bir binaya - təsvirolunmaz bir girişə, sonsuz dəhlizlərə və bir-birə otaqlara gəlirlər və nəhayət, əsas zalın özündə müxtəlif nəhəng busterlər var və ortada Baldaxinin altında yarım vederin Abolon dayanır.
Suveren geriyə dönüb Platova baxır: çox təəccüblənir və nəyə baxır; və heç nə görmürmüş kimi gözlərini aşağı salıb gedir, - bığından ancaq halqalar çıxır.
İngilislər dərhal müxtəlif sürprizlər göstərməyə və hərbi şəraitə uyğunlaşdıqlarını izah etməyə başladılar: dəniz küləyi sayğacları, piyada alaylarının mavi mantonları və süvarilər üçün tar suya davamlı kabellər. İmperator bütün bunlara sevinir, hər şey ona çox yaxşı görünür, lakin Platov hər şeyin onun üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmədiyinə ümid edir.
Hökmdar deyir:
- Bu necə mümkündür - niyə bu qədər həssassınız? Burada sizi təəccübləndirən bir şey varmı? Və Platov cavab verir:
- Burada məni təəccübləndirən bir şeydir ki, mənim yaxşı yoldaşlarımın bütün bunlar olmadan vuruşması və on iki dilini qovması.
Hökmdar deyir:
- Ehtiyatsızlıqdır.
Platov deyir:
- Bunu nəyə aid edəcəyimi bilmirəm, amma mübahisə etməyə cəsarət etmirəm və susmalıyam.
Suveren arasında belə bir mübahisəni görən ingilislər indi onu yarım vederlə Abolonun yanına gətirdilər və bir əlindən Mortimerin silahını, digər əlindən tapançanı götürdülər.
- Budur, - deyirlər, - məhsuldarlığımız nədir, - və bir tapança verirlər.
İmperator sakitcə Mortimerin silahına baxdı, çünki Tsarskoye Seloda belə var, sonra ona tapança verib deyirlər:
- Bu, naməlum, təkrarolunmaz bacarıqlı tapançadır - Candelabriadakı quldur komandirindəki admiralımız onu kəmərindən çıxardı.
Suveren tapançaya baxdı və ondan doymadı.
Dəhşətli getdi.
- Ah, ah, ah, - deyir, - necədir ... bunu necə belə incə etmək olar! – Və rusca Platova dönüb deyir: – İndi Rusiyada heç olmasa bir belə ustadım olsaydı, bundan çox sevinər, fəxr edərdim və o ustanı dərhal zadəgan edərdim.
Platov isə bu sözlərlə eyni anda sağ əlini böyük şalvarının içinə saldı və oradan tüfəngli tornavida dartıb çıxardı. İngilislər deyirlər: "Açılmır" və o, əhəmiyyət vermədən kilidi götürür. Bir dəfə çevrildi, iki dəfə çevrildi - kilidi və çıxardı. Platov suverenə bir it göstərir və orada, ən döngədə rusca bir yazı yazılmışdır: "İvan Moskvin Tula şəhərində".
İngilislər təəccüblənir və bir-birlərini itələyirlər:
- Oh, de, kobud səhv etdik!
İmperator kədərlə Platova deyir:
- Niyə onları çox biabır etdin, indi onlara çox yazığım gəlir. Gedək.
Yenə eyni iki nəfərlik vaqona minib yola düşdülər və hökmdar həmin gün topda idi və Platov daha bir böyük stəkan turş içki üfürdü və kazak kimi sağlam yatdı.
O, ingilisləri utandırdığına və Tula ustasını nöqteyi-nəzərinə qoyduğuna görə də sevindi, amma bu, həm də bezdirici idi: suveren ingilisləri belə bir vəziyyətdə niyə peşman etdi!
“Bu suveren nədən narazıdır? - Platov düşündü, - mən bunu heç başa düşmürəm, ”və bu mülahizə ilə o, iki dəfə ayağa qalxdı, özünü zorla sağlam yuxuya gətirənə qədər özünü çarpdı və araq içdi.
İngilislər də o vaxt yatmadılar, çünki onlar da fırlanırdılar. İmperator topda əylənərkən ona elə yeni bir sürpriz hazırladılar ki, Platovun bütün təxəyyülünü əlindən aldılar.

Üçüncü Fəsil

Ertəsi gün Platov suverenə sabahınız xeyir ilə görünəndə ona dedi:
- Qoy indi iki nəfərlik fayton qoysunlar, biz də baxmağa yeni möcüzə kabinetlərinə gedək.
Platov hətta bildirməyə cəsarət etdi ki, xarici məhsullara baxmaq kifayət deyil və Rusiyada toplaşmaq daha yaxşı deyil, amma suveren deyir:
- Yox, yenə də başqa xəbərləri görmək istəyirəm: birinci sort qəndini necə hazırlayırlar, məni təriflədilər.
Get.
İngilislər suverenə hər şeyi göstərirlər: onların nə qədər fərqli birinci sinifləri var və Platov baxdı, baxdı və birdən dedi:
- Bəs şəkər zavodlarınızı bizə göstərin?
İngilislər isə şayiənin nə olduğunu belə bilmirlər. Pıçıldayırlar, göz qırpırlar, bir-birlərinə təkrar edirlər: “Şaiyə, söz-söhbət”, amma başa düşə bilmirlər ki, biz belə qənd edirik və etiraf etməlidirlər ki, bütün şəkəri var, amma “şayiə” yoxdur.
Platov deyir:
Yaxşı, öyünəcək bir şey yoxdur. Bizə gəlin, sizə Bobrinsky zavodunun əsl söz-söhbəti ilə çay verəcəyik.
Və imperator onun qolunu çəkdi və sakitcə dedi:
- Xahiş edirəm, mənim siyasətimi korlama.
Sonra İngilislər suvereni ən son maraqlar kabinetinə çağırdılar, burada dünyanın hər yerindən mineral daşlar və nymphosoria topladılar, ən böyük Misir keramidindən tutmuş gözlər tərəfindən görülməyən dəri birəsinə qədər və dişləməsi arasındadır. dəri və bədən.
İmperator getdi.
Keramidaları və hər cür doldurulmuş heyvanları nəzərdən keçirdilər və bayıra çıxdılar və Platov öz-özünə düşündü:
"Budur, Allaha şükür, hər şey yaxşıdır: suveren heç nəyə təəccüblənmir."
Amma ən son otağa gələn kimi, burada onların bağlı jiletli və önlüklü işçiləri dayanıb əlində heç nə olmayan nimçəni tuturdular.
Suveren birdən ona boş nimçənin verildiyinə təəccübləndi.
- Bu nə deməkdir? - soruşur; və ingilis ustaları cavab verir:
- Bu, əlahəzrətə təvazökar təklifimizdir.
- Bu nədir?
- Bəs burada, - deyirlər, - bir xırda görmək istərdinizmi?
İmperator baxdı və gördü: şübhəsiz ki, ən kiçik xırda bir gümüş nimçənin üzərində yatır.
İşçilər deyirlər:
- Zəhmət olmasa barmağınızı ovucunuza çəkin.
- Bu ləkə mənə nə lazımdır?
- Bu, - cavab verirlər, - zərrə deyil, nimfosoriyadır.
- O, sağdır?
- Olmaz, - deyə cavab verirlər, - canlı deyil, ancaq birə timsalında təmiz ingilis poladından düzəldirik, ortada bir dolama və bir yay var. Zəhmət olmasa açarı çevirsəniz: o indi rəqs etməyə başlayacaq.
Suveren maraqlandı və soruşdu:
- Açar haradadır?
Və ingilislər deyirlər:
- Budur açar gözünüzün qabağındadır.
- Niyə, - hökmdar deyir, - mən onu görmürəm?
- Çünki, - deyə cavab verirlər, - kiçik miqyasda lazımdır.
Mənə kiçik bir dürbün verdilər və imperator gördü ki, həqiqətən də birə yaxınlığındakı nimçədə bir açar var.
- Zəhmət olmasa, - deyirlər, - onu ovucuna al - qarnında saat mexanizmi var, açarın yeddi döngəsi var, sonra rəqs edəcək ...
Suveren zorla bu açarı tutdu və bir çimdikdə çətinliklə saxlaya bildi və başqa bir çimdikdə birə götürdü və açarı daxil edən kimi antennaları ilə sürməyə başladığını hiss etdi, sonra başladı. ayaqlarına toxundu və nəhayət, birdən sıçradı və eyni uçuşda düz bir rəqs və iki inanc bir tərəfə, sonra digər tərəfə və üç variasiyada bütün kavrili rəqs etdi.
Suveren dərhal ingilislərə bir milyon verməyi əmr etdi, özləri istədikləri pulla - gümüş nikeldə istəyirlər, kiçik əskinaslarda istəyirlər.
İngilislər gümüşlə buraxılmağı xahiş etdilər, çünki onlar sənədləşmə işindən çox şey bilmirlər; indi isə başqa hiylələrini göstərdilər: birə hədiyyə etdilər, amma bunun üçün qutu gətirmədilər: qutu olmadan nə onu, nə də açarı saxlamaq olmaz, çünki onlar itib çuxura atılacaqlar. zibil. Və onların korpusu bərk almaz qozdan hazırlanmışdır a- və bunun üçün ortada bir yer sıxılmışdır. Bunu təqdim etmədilər, çünki işlər, deyirlər, rəsmidir, amma rəsmi olanlara qarşı sərtdirlər, baxmayaraq ki, suveren üçün - ianə edə bilməzsiniz.
Platov çox qəzəbləndi, çünki deyir:
Niyə bu fırıldaqdır! Hədiyyə etdilər və bunun üçün bir milyon aldılar və hələ də kifayət deyil! O deyir ki, dava həmişə hər şeyə aiddir.
Lakin imperator deyir:
- Get, zəhmət olmasa, sənin işin deyil - mənim siyasətimi korlama. Onların öz adətləri var.- Və soruşur: - Birə sığdığı o qoz neçəyədir?
İngilislər bunun üçün daha beş min qoydular.
Suveren Aleksandr Pavloviç dedi: "Ödəyin" və özü də birəni bu qozun içərisinə atdı və açarı da qoydu və qozun özünü itirməməsi üçün onu qızıl enfiye qutusuna atdı və enfiye qutusunun qoyulmasını əmr etdi. onun səyahət qutusunda, hamısı prelamut və balıq sümüyü ilə örtülmüşdür. İmperator ingilis ağalarını şərəflə azad etdi və onlara dedi: "Siz bütün dünyada ilk ağalarsınız və mənim xalqım sizə qarşı heç bir şey edə bilməz."
Onlar bundan çox razı qaldılar, lakin Platov suverenin sözlərinə qarşı heç nə deyə bilmədi. Sadəcə olaraq melkoskopu götürdü və heç nə demədən cibinə qoydu, çünki “buraya aiddir” deyir, “sən də bizdən çoxlu pul almısan”.
Suveren, Rusiyaya gələnə qədər bunu bilmirdi, amma tezliklə ayrıldılar, çünki suveren hərbi işlərdən həzin oldu və o, Taqanroqda keşiş Fedot ilə mənəvi etiraf etmək istədi ["Pop Fedot" oradan çıxarılmadı. külək: İmperator Aleksandr Pavloviçdən əvvəl Taqanroqda vəfat etdikdən sonra o, "Əlahəzrətin etirafçısı" adlandırılan keşiş Aleksey Fedotov-Çexovskiyə etiraf etdi və bu tamamilə təsadüfi vəziyyəti hər kəsə göstərməyi xoşlayırdı. Məhz bu Fedotov-Çexovski, açıq-aydın, əfsanəvi “keşiş Fedot”dur. (Müəllifin qeydi.)]. Yolda o və Platov çox az xoş söhbət etdilər, çünki onlar tamamilə fərqli fikirlərə çevrildilər: suveren ingilislərin sənətdə tayı-bərabəri olmadığını düşünürdü və Platov bizimkilərin hər şeyə baxacağını iddia etdi - hər şeyi edə bilərdilər, amma yalnız onların heç bir faydalı təlimi yox idi. Və o, suvereni belə təsəvvür edirdi ki, ingilis ustadlarının həyat, elm və yemək üçün tamamilə fərqli qaydaları var və hər bir insanın qarşısında bütün mütləq şərtlər var və buna görə də tamamilə fərqli bir məna daşıyır.
Suveren uzun müddət bunu dinləmək istəmədi və bunu görən Platov güclənmədi. Beləliklə, onlar sükutla minirdilər, hər stansiyada yalnız Platov çıxır və əsəbiləşərək bir stəkan mayalı araq içir, duzlu quzu yeyir, dərhal Jukov tütünündən ibarət olan kök borusunu yandırır və sonra otururdu. aşağı və sükutla vaqonda çarın yanında otur. Suveren bir istiqamətə baxır və Platov digər pəncərədən çibuku çıxarır və küləyin içinə çəkir. Beləliklə, onlar Sankt-Peterburqa çatdılar və imperator Platov onu ümumiyyətlə keşiş Fedotun yanına aparmadı.
“Sən,” deyir, “mənəvi söhbətdə həyasızsan və o qədər siqaret çəkirsən ki, sənin tüstündən başımda his var.
Platov incidi və evdə zəhlətökən divanda uzandı və buna görə də Jukovu dayandırmadan orada uzanıb tütün çəkdi.

Dördüncü Fəsil

İngilis mavi poladdan hazırlanmış heyrətamiz bir birə, Aleksandr Pavloviç ilə Taqanroqda ölənə qədər balıq sümüyü altında bir qutuda qaldı və onu keşiş Fedota verdi ki, sakitləşəndə ​​onu imperatora təhvil versin. İmperator Elisaveta Alekseevna birə inanclarına baxdı və gülümsədi, lakin bununla narahat olmadı.
"Mənim" deyir, "indi bu dul qadının işidir və heç bir əyləncə mənim üçün cazibədar deyil" və Peterburqa qayıdanda bu möcüzəni bütün digər zərgərlik əşyaları ilə birlikdə yeni suverenə miras olaraq verdi.
İmperator Nikolay Pavloviç də əvvəlcə birəyə əhəmiyyət vermədi, çünki gün çıxanda çaşqınlıq yarandı, lakin sonra bir dəfə qardaşından miras qalmış qutunu nəzərdən keçirməyə başladı və içindən bir stəkan və almaz qozunu çıxardı. enfiye qutusundan götürdü və içərisində uzun müddət sarılmamış və buna görə də hərəkət etməyən bir polad birə tapdı, ancaq uyuşmuş kimi sakitcə uzandı.
İmperator baxdı və təəccübləndi.
- Bu nə xırda şeydir və qardaşım niyə burada belə qorunub saxlanılır!
Saray əyanları onu atmaq istədilər, lakin hökmdar dedi:
- Yox, bu nəsə deməkdir.
Aniçkin körpüsündən iyrənc aptekdən zəhərləri ən xırda tərəzidə çəkən kimyaçı çağırdılar, göstərdilər, indi də bir birə götürüb dilinin üstünə qoydu və dedi: “Üzümü möhkəm metaldan olan kimi hiss edirəm. ” Sonra dişi ilə onu bir az əzdi və dedi:
- İstədiyiniz kimi, amma bu əsl birə deyil, nimfosoriyadır və metaldandır və bu əsər bizim deyil, rus deyil.
İmperator indi öyrənməyi əmr etdi: bu haradan gəldi və bu nə deməkdir?
Aktlara və siyahılara baxmağa tələsdilər, amma aktlarda heç nə yazılmayıb. O birisini soruşmağa başladılar, - heç kim heç nə bilmir. Ancaq xoşbəxtlikdən, Don kazak Platov hələ də sağ idi və hətta zəhlətökən divanında uzanıb tütək çəkdi. Sarayda belə bir iğtişaş olduğunu eşidən kimi indi divandan qalxdı, tütəyini yerə atdı və bütün əmrlərlə hökmdarın qarşısına çıxdı. Hökmdar deyir:
- Məndən nə istəyirsən, igid qoca?
Və Platov cavab verir:
"Əlahəzrət, mənim özümə heç nə lazım deyil, çünki mən istədiyimi içirəm, yeyirəm və hər şeydən razıyam və mən" deyir, "tapdıqları bu nimfosoriya haqqında məlumat verməyə gəldim: bu" dedi. , “belə-belə oldu və İngiltərədə mənim gözlərim önündə belə oldu - və burada onun yanında bir açar var və mənim öz kiçik dairəm var, onun vasitəsilə onu görə bilərsiniz və bu açarla siz qarın vasitəsilə bu nymphosoria külək, və o, hər hansı bir məkanda və etmək üçün inam tərəfinə atlayacaq.
Başladılar və o tullanmağa getdi və Platov deyir:
- Bu, - deyir, - əlahəzrət, əsərin çox incə və maraqlı olduğu dəqiqdir, ancaq bircə duyğu ləzzəti ilə buna təəccüblənməməliyik, ancaq Tulada və ya rus dilində redaktə etməliyik. Sesterbek, - o zaman Sestroretsk Sesterbek adlanırdı, - bizim ağalarımız bundan ötə bilməz ki, ingilislər özlərini ruslardan üstün tutmasınlar.
Suveren Nikolay Pavloviç öz rus xalqına çox arxayın idi və heç bir əcnəbiyə boyun əyməyi sevmirdi və Platova belə cavab verdi:
- Sənsən, cəsarətli qoca, yaxşı danışırsan, sənə tapşırıram ki, bu işə inan. Onsuz da mənim dərdlərimlə bu qutuya ehtiyacım yoxdur, amma sən onu özünlə götür və daha zəhlətökən divanında uzanma, amma sakit Dona get və orada mənim Don xalqımla həyatları və həyatları haqqında daxili söhbətlər et. sədaqət və nəyi bəyənirlər. Tuladan keçəndə isə mənim Tulalı ustadlarıma bu nimfosoriyanı göstərin və bu barədə fikirləşsinlər. Məndən onlara de ki, qardaşım bu şeyə təəccübləndi və ən çox nymfosoriya yaradan yad adamları təriflədi və mən öz adıma ümid edirəm ki, onlar heç kimdən pis deyillər. Sözümü deməyəcəklər, nəsə edəcəklər.

Beşinci Fəsil

Platov bir polad birə götürdü və Tuladan keçərək Dona gedəndə onu Tula silah ustalarına göstərdi və hökmdarın sözlərini onlara çatdırdı və sonra soruşdu:
- İndi biz necə olmalıyıq, pravoslavlar?
Silah ustaları cavab verir:
- Biz ata, suverenin lütfkar sözünü hiss edirik və onu heç vaxt unuda bilmərik, çünki o, öz xalqına ümid edir, amma indiki halda necə olmalıyıq, bir dəqiqədə deyə bilmərik, çünki ingilis milləti də axmaq deyil. , lakin daha çox hiyləgər və böyük məna ilə sənət. Ona qarşı, - deyirlər, - düşünmək lazımdır və Allahın xeyir-duası ilə. Və sən, əgər lütfün, hökmdarımız kimi, bizə güvənirsə, sakit Donuna get və bu birəni olduğu kimi, bir qutuda və qızıl bir kral enfiye qutusunda bizə burax. Don boyunca gəzin və ata vətəniniz üçün səhv saldığınız yaraları sağaltın və Tuladan qayıdanda dayanıb bizi çağırın: o vaxta qədər, Allah istəsə, bir şey fikirləşəcəyik.
Platov, Tula xalqının bu qədər vaxt tələb etməsindən tamamilə razı deyildi və üstəlik, tam olaraq nə təşkil etməyə ümid etdiklərini açıq şəkildə söyləmədilər. O, bu və ya digər şəkildə onlardan soruşdu və hər cür Donda onlarla hiyləgər danışdı; lakin Tulalılar hiyləgərliklə ona zərrə qədər tabe olmadılar, çünki dərhal belə bir planı var idi, ona görə Platovun onlara inanacağına belə ümid etmirdilər, ancaq cəsarətli təxəyyüllərini birbaşa həyata keçirmək və sonra onu vermək istəyirdilər. uzaqda.
Deyirlər:
Biz özümüz hələ nə edəcəyimizi bilmirik, ancaq Allaha ümid bəsləyəcəyik və bəlkə də bizim xatirimizə padşahın sözü utanmayacaq.
Beləliklə, Platov ağlını başından alır, Tula da.
Platov yırğalandı və yelləndi, ancaq tulanı bükə bilməyəcəyini gördü, onlara nimfosoriya ilə bir enfiye qutusu verdi və dedi:
- Yaxşı, iş yoxdur, qoy, - deyir, - yolunuz düşsün; Mən sənin nə olduğunu bilirəm, yaxşı, tək, ediləcək bir şey yoxdur - sənə inanıram, amma almazı əvəz etməmək və ingilis gözəl işini korlamamaq üçün sadəcə baxın, amma uzun müddət narahat olmayın, çünki mən çox səyahət: iki həftə keçməyəcək, sanki sakit Dondan Peterburqa dönəcəyəm - onda mütləq suverenə göstərmək üçün bir şeyim olmalıdır.
Silah ustaları onu tamamilə arxayın etdilər:
"Biz yaxşı iş görməyəcəyik" deyirlər, "ona zərər verməyəcəyik və almazı dəyişdirməyəcəyik, amma iki həftə bizim üçün kifayətdir və siz geri qayıdana qədər bir şeyiniz olacaq. suveren əzəmətə təqdim etməyə layiqdir.
Daha doğrusu, demədilər.

Altıncı fəsil

Platov Tulanı tərk etdi və silah ustaları, üç nəfər, onlardan ən bacarıqlısı, bir əyri solaxay, yanağında doğum ləkəsi və məşq zamanı məbədlərindəki saçlar cırıldı, yoldaşları və ailəsi ilə vidalaşdı. , bəli heç kimə heç nə demədən çantalarını götürüb orda yemək lazım olanı qoyub şəhərdən itiblər.
Onlar yalnız Moskva forpostuna deyil, əksinə, Kiyev tərəfinə getdiklərini gördülər və Kiyevə dincələn müqəddəslərə baş əymək və ya orada həmişə Kiyevdə qalan canlı müqəddəslərdən birinə məsləhət vermək üçün getdiklərini düşündülər. bolluqda.
Ancaq bu, həqiqətin özü deyil, yalnız həqiqətə yaxın idi. Tula ustalarına üç həftə ərzində Kiyevə piyada getməyə, hətta ondan sonra ingilis xalqı üçün utancverici iş görməyə vaxt tapmağa nə vaxt, nə də məsafə imkan vermirdi. Yaxşı olardı ki, onlar yalnız “iki doxsan mil aralıda” olan və orada çoxlu müqəddəslərin dincəldiyi Moskvaya gedib namaz qılsınlar. Və digər istiqamətdə, Orelə, eyni "iki doxsan", lakin Oreldən Kiyevə yenidən yaxşı beş yüz mil. Tezliklə belə bir yol çəkməyəcəksiniz və bunu etdikdən sonra tezliklə dincəlməyəcəksiniz - uzun müddət ayaqlarınız şirəli olacaq və əlləriniz titrəyəcək.
Digərləri hətta sənətkarların Platovun qarşısında öyündüklərini, sonra fikirləşdikdən sonra soyuqqanlı olduqlarını və indi özləri ilə həm kral qızılı, həm də almazı və ingilis polad birəsini götürərək tamamilə qaçdıqlarını düşünürdülər. onlara problem yaradan bir hal.
Ancaq belə bir ehtimal da tamamilə əsassız idi və indi millətin ümid bağladığı bacarıqlı insanlara layiq deyildi.

Yeddinci Fəsil

Ağıllı insanlar, metal işini bilən Tulyaklar həm də dinin ilk mütəxəssisləri kimi tanınırlar. Bu baxımdan onların şöhrəti doludur və vətən, və hətta Müqəddəs Athos: onlar təkcə babillilərlə mahnı oxumaq ustası deyillər, həm də "axşam zəngləri" şəklinin necə yazıldığını bilirlər və onlardan biri özünü daha böyük xidmətə həsr edib monastizmə gedirsə, o zaman onlar kimi tanınırlar. ən yaxşı monastır iqtisadçıları və onlardan ən bacarıqlı montajçılar çıxır. Müqəddəs Athosda onlar bilirlər ki, Tula xalqı ən gəlirli insanlardır və onlar olmasaydı, Rusiyanın qaranlıq guşələri yəqin ki, uzaq Şərqin çoxlu müqəddəslərini görməzdilər və Athos ruslardan çoxlu faydalı hədiyyələri itirərdi. səxavət və təqva. İndi "Athos Tula" müqəddəsləri vətənimizə aparır və götürməyə heç bir şey olmayan yerlərdə də məharətlə pul yığır. Tulyak kilsə təqvası ilə doludur və bu işin böyük təcrübəsizdir və buna görə də Platovu və onunla birlikdə bütün Rusiyanı dəstəkləməyi öhdəsinə götürən üç usta Moskvaya deyil, cənuba doğru getmədi. Onlar ümumiyyətlə Kiyevə deyil, Mtsenskə, Oryol vilayətinin mahal şəhərinə getdilər, burada Müqəddəs Peterin qədim "daşdan kəsilmiş" ikonası var. Nicholas; burada ən qədim dövrlərdə Zuşa çayı boyunca böyük bir daş xaç üzərində üzdü. Bu ikona "dəhşətli və dəhşətli" tiplidir - üzərində Mir-Likiyanın müqəddəsi "tam boyda", hamısı gümüşlə örtülmüş paltar geyinmiş, üzü qara və bir tərəfdən məbəd tutmuş şəkildə təsvir edilmişdir. digərində qılınc - "hərbi üstünlüyü". Məhz bu "qalibiyyət"də şeyin mənası var idi: St. Nikolay ümumiyyətlə ticarət və hərbi işlərin himayədarıdır, xüsusən də "Mtsensk Nikola" və Tula xalqı ona baş əyməyə getdi. Onlar ikonanın yanında, sonra daş çarmıxda dua xidməti göstərdilər və nəhayət, "gecə" evə qayıtdılar və heç kimə heç nə demədən dəhşətli bir sirr içində işə başladılar. Üçü də bir evdə solaxay tərəfə yığışıb qapıları bağladılar, pəncərələrdəki pərdələri bağladılar, Nikolayın şəklinin qarşısında ikon lampasını yandırdılar və işə başladılar.
Bir gün, iki, üç, oturub heç yerə getmirlər, hamı çəkiclə vurur. Onlar belə bir şey düzəldirlər, amma nə düzəldirlər - heç nə məlum deyil.
Hamı maraqlanır, amma heç kim heç nə öyrənə bilmir, çünki işçilər heç nə demir, özlərini kənarda göstərmirlər. Evə getdi müxtəlif insanlar, altındakı qapını döyür fərqli növlər od və ya duz istəmək, lakin üç ustanın heç bir tələbinə açıq deyil, hətta nə yedikləri də məlum deyil. Onları qorxutmağa çalışdılar, elə bil məhəllədə bir ev yanır, - qorxa-qorxa çölə atılıb, düzəltdiklərini ortaya qoyacaqdılar, amma bu hiyləgər ustaların əlindən heç nə alınmadı; bir dəfə yalnız solaxay çiyinlərinə qədər əyilib qışqırdı:
- Özünü yandır, amma vaxtımız yoxdur, - və yenə də cırılmış başını gizlədib, panjuru sıxıb işə başladı.
Yalnız kiçik yarıqlardan evin içində bir işığın necə parıldadığını görmək olardı və nazik çəkiclərin cingiltili örslərə vurduğunu eşitmək olardı.
Bir sözlə, bütün iş o qədər dəhşətli bir sirrdə aparıldı ki, heç bir şey aşkar olunmadı və üstəlik, kazak Platov sakit Dondan suverenə qayıdana qədər davam etdi və bütün bu müddət ərzində ustalar bunu etdilər. heç kimi görmədi və danışmadı.

Səkkizinci fəsil

Platov çox tələsik və təntənə ilə sürdü: özü də arabada oturdu və keçilərin üstündə sürücünün hər iki tərəfində qamçı olan iki fit çalan kazak oturdu və amansızcasına onu suladı ki, qaçdı. Bir kazak yuxuya getsə, Platov özü onu vaqondan qovacaq və onlar daha da qəzəblə tələsəcəklər. Bu həvəsləndirmə tədbirləri o qədər müvəffəqiyyətlə işləyirdi ki, atlar heç bir stansiyada saxlanıla bilməzdi və həmişə dayanacaq yerindən yüz çapa atılırdı. Sonra yenə kazak faytonçuya cavab verəcək və onlar girişə qayıdacaqlar.
Beləliklə, onlar Tulaya yuvarlandılar - onlar da əvvəlcə Moskva forpostundan yüzlərlə tullandılar, sonra kazak əks istiqamətdə bir qamçı ilə faytonçunun üzərinə hərəkət etdi və eyvanda yeni atları qoşmağa başladılar. Platov vaqondan düşmədi, ancaq fit çalan adama birə qoyub getdiyi sənətkarları tez bir zamanda yanına gətirməyi əmr etdi.
Bir fit çalan qaçdı ki, tezliklə gedib ingilisləri utandırmalı olan işi ona aparsınlar və Platov onun ardınca dönə-dönə yenilərini göndərəndə bir az da bu fit çalan qaçdı. mümkün qədər.
O, bütün fit çalanları dağıtdı və maraqlı camaatın içindən sadə adamlar göndərməyə başladı, hətta özü də səbirsizliyindən ayaqlarını vaqondan qoyur və səbirsizliyi tükənmək istəyir, amma dişlərini sıxır - hələ də hər şey deyil. tezliklə ona göstərdi.
Beləliklə, o zaman hər şey çox səliqəli və tez tələb olunurdu ki, rusların bir dəqiqəsi də faydası boşa getməsin.

Doqquzuncu Fəsil

Heyrətamiz iş görən Tula ustaları o vaxt işlərini təzəcə bitirirdilər. Fısıldayanlar nəfəslərini kəsərək onlara tərəf qaçdılar və sadə insanlar maraqlı camaatdan - onlar heç qaçmadılar, çünki vərdişdən yol boyu ayaqları səpələnib yıxıldı, sonra qorxudan Platova baxmamaq üçün evə vurdular və harasa gizləndilər.
Fısıltıçılar içəri girdilər, indi qışqırdılar və kilidi açmadıqlarını gördükdə, indi mərasim olmadan, panjurlardakı boltlar dartdılar, lakin boltlar o qədər güclü idi ki, heç bir şey vermədilər, qapıları çəkdi və qapılar içəridən palıd boltla bağlandı. Sonra fit çalanlar küçədən kündə götürdülər, onu yanğınsöndürən kimi dam örtüyünün və bütün damın altına soxdular və dərhal söndürdülər. Ancaq dam söküldü və onlar indi yıxıldılar, çünki yaxın malikanəsindəki ustalar havada nəfəssiz işdən o qədər tərli bir spiralə çevrildilər ki, təzə dəbdən olan qeyri-adi bir adam bir dəfə də nəfəs ala bilmədi.
Səfirlər qışqırdılar:
- Siz nə edirsiniz, filankəs, alçaqlar, belə spiralla səhv etməyə belə cürət edirsiniz! Yoxsa bundan sonra sizdə Allah yoxdur!
Və cavab verirlər:
- Biz indi son qərənfildə çəkic vururuq və qol vuran kimi işimizi görəcəyik.
Və səfirlər deyirlər:
- O, o saata qədər bizi diri-diri yeyəcək və ruhun adı çəkiləndə bizi tərk etməz.
Ancaq ustalar cavab verir:
- Onun səni udmağa vaxtı olmayacaq, çünki sən burada danışarkən artıq son mismarımızı döymüşük. Qaç və indi nə daşıdığımızı söylə.
Fısıldayanlar qaçdılar, amma arxayın olmadılar: ağaların onları aldadacağını düşündülər; və buna görə də qaçırlar, qaçırlar və geriyə baxırlar; lakin ustalar onların arxasınca getdilər və o qədər tez tələsdilər ki, hətta vacib bir adama görünmək üçün o qədər də düzgün geyinmədilər və yolda qarmaqları kaftanlarına bağladılar. Onlardan ikisinin əlində heç nə yox idi, üçüncünün, solaxayda isə yaşıl qutuda ingilis polad birəsi olan kral tabutu var idi.

Onuncu Fəsil

Fit çalanlar Platovun yanına qaçıb dedilər:
- Budurlar!
Platov indi ustalara:
- Hazırdır?
- Hər şey, - cavab verirlər, - hazırdır.
-Bura ver.
Müraciət edildi.
Və vaqon artıq yığılıb, faytonçu və postilyon yerindədir. Kazaklar dərhal faytonçunun yanında əyləşib qamçılarını onun üzərinə qaldırıb belə yellədilər və dayandılar.
Platov yaşıl örtüyü qopardı, qutunu açdı, pambıq yundan qızılı bir qoz çıxartdı, enfiye qutusundan almaz qozunu çıxardı – görür: ingilis birəsi orada olduğu kimi yatır, ondan başqa heç nə yoxdur.
Platov deyir:
- Bu nədir? Bəs suverenə təsəlli vermək istədiyiniz işiniz haradadır?
Silah ustaları cavab verdi:
- Bu bizim işimizdir.
Platov soruşur:
- Özü deyəndə nə demək istəyir?
Və silah ustaları cavab verir:
- Niyə izah edin? Burada hər şey sizin fikrinizdədir - və təmin edin.
Platov çiyinlərini çəkərək qışqırdı:
- Birə açarı haradadır?
- Elə oradaca, - cavab verirlər, - Birə olan yerdə açar var, bir qozda.
Platov açarı götürmək istədi, amma barmaqları sümük idi: tutdu, tutdu, qarın bitkisinin nə birəsini, nə də açarını tuta bilmədi və birdən qəzəbləndi və kazak tərzində söyüşlər söyləməyə başladı.
Qışqırdı:
- Niyə siz əclaflar heç nə etmədiniz, hətta, bəlkə də, hər şeyi məhv etdiniz! Mən sənin başını çıxaracağam!
Tulalılar ona cavab verdilər:
- Bizi boş yerə belə incidirsən - biz, səndən, suveren səfirdən olduğu kimi, bütün təhqirlərə dözməliyik, amma yalnız ona görə ki, bizdən şübhələnirsən və suveren adını aldatmaq üçün hətta eyni olduğumuzu düşünürsən - indi sizə demirik. işimizin sirrini deyək, amma lütfən, bizi hökmdarın yanına aparın - görəcək ki, biz onunla necə insanlarıq və onun bizim üçün bir utancı varmı.
Və Platov qışqırdı:
"Yalan deyirsən, əclaflar, mən sizinlə belə ayrılmayacağam, amma biriniz mənimlə Peterburqa gedəcək və orada nə hiylələrinizin olduğunu öyrənməyə çalışacağam.
Bununla da o, əlini uzadıb, solaxayın yaxasından qısa barmaqları ilə tutdu ki, kazakın bütün qarmaqları uçub getdi və onu vaqona ayaqlarının altına atdı.
“Otur,” deyir, “burada, Sankt-Peterburqun özünə qədər, pubel kimi, hamı üçün mənə cavab verəcəksən. Sən isə, - fit çalanlar deyir, - indi bələdçi! Əsnəməyin ki, o biri gün mən də suverenlə Sankt-Peterburqda olacağam.
Ustalar ancaq yoldaş kimi ona deməyə cəsarət etdilər ki, deyirlər, sən onu əlimizdən çəkmədən necə aparırsan? onu geri izləmək olmaz! Platov isə cavab vermək əvəzinə onlara yumruğunu göstərdi - o qədər dəhşətli, kələ-kötür və hamısı doğranmış, birtəhər qaynayıb-qarışmışdı - və hədə-qorxu ilə dedi: "Budur, sizin üçün bir tuqament!" Və kazaklara deyir:
- Uşaqlar, uşaqlar!
Kazaklar, faytonçular və atlar bir anda işlədilər və solaxaydan qovuşdular və bir gün sonra, Platovun əmr etdiyi kimi, onu suveren sarayına apardılar və hətta düzgün çaparaq sütunların yanından keçdilər.
Platov ayağa qalxdı, əmrləri götürdü və hökmdarın yanına getdi və əyri sol əlinə girişdə fit çalan kazakları izləməyi əmr etdi.

On birinci fəsil

Platov suverenin qarşısında özünü göstərməkdən qorxurdu, çünki Nikolay Pavloviç olduqca gözəl və yaddaqalan idi - heç nəyi unutmadı. Platov bilirdi ki, o, mütləq ondan birə haqqında soruşacaq. Beləliklə, o, heç olmasa, işıqda heç bir düşməndən qorxmadı, amma sonra toyuq-cücə verdi: bir tabutla saraya girdi və onu sakitcə sobanın arxasındakı dəhlizə qoydu. Tabutu gizlədən Platov suverenin kabinetində göründü və tez sakit Dondakı kazaklar arasındakı daxili söhbətlər haqqında məlumat verməyə başladı. O, belə fikirləşirdi: hökmdarı bununla məşğul etmək üçün, sonra hökmdarın özü yadına düşüb, birə haqqında danışırsa, sənəd verib cavab verməli, danışmasa, susmalıdır; kabinet valetinə qutunu gizlətməyi və Tula solaxayını vaxt məhdudiyyəti olmadan qala hücrəsinə qoymağı əmr et ki, lazım gələrsə, vaxta qədər orada otursun.
Lakin imperator Nikolay Pavloviç heç nəyi unutmadı və Platov daxili söhbətlərdən danışan kimi dərhal ondan soruşdu:
- Bəs, mənim Tula ustalarım ingilis nimfosoriyasına qarşı necə haqq qazandırdılar?
Platov ona göründüyü kimi cavab verdi.
"Nimfosoriya" deyir, "Əlahəzrət, hər şey eyni məkandadır və mən onu geri gətirdim, lakin Tula ustaları bundan gözəl bir şey edə bilmədilər.
İmperator cavab verdi:
- Siz cəsarətli bir qocasınız və bu, mənə hesabat verdiyiniz şey ola bilməz.
Platov onu inandırmağa başladı və hər şeyin necə baş verdiyini və Tula xalqının ondan birəsini suverenə göstərməsini istədiklərini söyləməyə qədər necə getdiyini söylədi, Nikolay Pavloviç onun çiyninə vurdu və dedi:
-Bura ver. Bilirəm ki, mənimki məni aldada bilməz. Burada konsepsiyadan kənar bir şey edilir.

On ikinci fəsil

Sobanın arxasından bir tabut çıxardılar, ondan parça örtüyü çıxardılar, qızılı bir stəkan və almaz qozunu açdılar - və içərisində əvvəllər olduğu və necə yatdığı bir birə yatır.
İmperator baxıb dedi:
- Nə cəsarətli! - Ancaq o, rus ustalarına inamını azaltmadı, amma sevimli qızı Aleksandra Nikolaevnaya zəng etməyi əmr etdi və ona əmr etdi:
- Əlinizdə nazik barmaqlarınız var - kiçik bir açar götürün və mümkün qədər tez bu nymfosoriyada qarın maşını işə salın.
Şahzadə kiçik açarı çevirməyə başladı və birə indi antenalarını hərəkət etdirdi, lakin ayaqlarına toxunmadı. Alexandra Nikolaevna bütün fabriki çəkdi, amma nymphosoria hələ də rəqs etmir və əvvəlki kimi tək bir versiya atmır.
Platov yaşıllaşdı və qışqırdı:
- Oh, onlar it yaramazlarıdır! İndi başa düşürəm ki, niyə orada mənə heç nə demək istəməyiblər. Nə yaxşı ki, onların axmaqlarından birini özümlə apardım.
Bu sözlərlə o, girişə qaçdı, solaxayın saçından tutub irəli-geri çəkməyə başladı ki, qırıntılar uçdu. Platov onu döyməyi dayandırdıqda sağaldı və dedi:
- Təhsil aldığım müddətdə artıq bütün saçlarımı cırmışdım, amma indi bilmirəm niyə belə təkrara ehtiyacım var?
- Bu ona görədir ki, - Platov deyir, - mən sənə ümid edib əsgərliyə getdim və sən nadir bir şeyi korladın.
Lefty deyir:
- Bizə zəmanət verdiyiniz üçün çox şadıq, amma heç nəyi korlamadıq: götürün, ən güclü melkoskopa baxın.
Platov kiçik skop haqqında danışmaq üçün geri qaçdı, lakin solaxay yalnız hədələdi:
- Deyəcəm, - deyir, - filankəs, daha səndən soruşacam.
Və fit çalanlara dirsəklərini sol əlinə daha möhkəm bükmələrini əmr etdi və özü nəfəssiz pilləkənlərə qalxır və dua oxuyur: "Yaxşı padşah, yaxşı ana, saf və saf" və daha sonra zəruri. Pilləkənlərdə dayanan saray əyanları isə hamı ondan üz döndərir, fikirləşirlər: Platov tutulub, indi onu saraydan qovacaqlar, – ona görə də onun cəsarətinə dözə bilmədilər.

On üçüncü fəsil

Platov Levşinanın sözlərini suverenə çatdırarkən indi sevinclə deyir:
- Bilirəm ki, rus xalqım məni aldatmayacaq.
Elə bu anda melkoskop gətirildi və hökmdar birəni götürüb şüşənin altına qoydu, əvvəl tərs, sonra yan, sonra qarın, bir sözlə, hər tərəfə çevirdilər, amma heç nə yox idi. görmək. Lakin suveren burada da inamını itirmədi, ancaq dedi:
- Bu silah ustasını indi mənim yanıma gətirin.
Platov xəbər verir:
- Onu geyindirmək lazımdı - onu nəyə götürdülər, indi isə çox pis formadadır.
Və imperator cavab verir:
- Heç nə - olduğu kimi daxil edin.
Platov deyir:
- İndi özün get, filankəs, hökmdarın gözü qarşısında cavab ver.
Və solçu deyir:
- Yaxşı, gedib cavab verim.
O, necə idisə, geyinir: şalda, bir ayağı çəkmədə, o biri ayağı sallanan, ozyamçik isə köhnə, qarmaqlar bağlanmır, itib, yaxası cırılıb; amma heç nə, utanma.
"Bu nədir? - düşünür. - Suveren məni görmək istəyirsə, getməliyəm; və əgər məndə bir tuqament yoxdursa, mən buna səbəb olmamışam və bunun niyə belə olduğunu sizə deyəcəyəm.
Solaxay qalxıb təzim edərkən hökmdar indi ona deyir:
- Bu nədi, qardaş, bu o tərəfə-bu tərəfə baxıb, kiçik bir çərçivəyə saldıq, amma diqqətəlayiq bir şey görmürük?
Və solçu deyir:
- Əlahəzrət, belə görünməyə layiq idiniz?
Əsilzadələr ona baş yelləyirlər: deyirlər, sən demirsən! ancaq nəzakətlə, yaltaqlıqla və ya hiyləgərliklə necə olmalı olduğunu başa düşmür, sadəcə danışır.
Hökmdar deyir:
- Qoy müdrik olsun, - bacardığı qədər cavab versin.
İndi də izah etdi:
- Biz, - deyir, - belə qoydular, - O da birəni kiçik dürbün altına qoydu - Bax, - deyir, - özü də - heç nə görmürsən.
Lefty deyir:
“Deməli, əlahəzrət, heç nə görmək mümkün deyil, çünki bu ölçüyə qarşı işimiz daha gizlidir.
İmperator soruşdu:
- Necə lazımdır?
- Gərək, - deyir, - yalnız bir ayağını bütün melkoskopun altına gətirmək və onun addım atdığı hər dabanına ayrıca baxmaq lazımdır.
Rəhm edin, mənə deyin, - hökmdar deyir, - bu, artıq çox kiçikdir!
- Bəs nə etməli, - solaxay cavab verir, - əgər bizim işimiz yalnız bu şəkildə nəzərə çarpsa: onda hər şey və sürpriz ortaya çıxacaq.
Solaxanın dediyi kimi onu yerə qoydular və hökmdar yuxarı şüşəyə baxan kimi hər tərəfə nur saçdı - səliqəsiz və tozlu, yuyulmamış sol əlini götürdü, onu qucaqladı və öpdü. dedi, sonra bütün saray əyanlarına üz tutdu və dedi:
- Görürsən, mən hamıdan yaxşı bilirdim ki, ruslarım məni aldatmayacaq. Baxın, zəhmət olmasa: axı onlar, yaramazlar, at nalına ingilis birəsini vurublar!

On dördüncü fəsil

Hamı ayağa qalxıb baxmağa başladı: birə həqiqətən bütün ayaqlarına əsl at nalı ilə bürünmüşdü və solaxay bunun heç də heyrətamiz olmadığını bildirdi.
- Əgər, - deyir, - onu beş milyona böyüdən daha yaxşı kiçik dürbün olsaydı, - deyər, - hər nalda ustanın adının yazıldığını görməyə dəyər: o nalı hansı rus ustası düzəldib.
- Bəs sənin adın buradadır? - suveren soruşdu.
- Heç yox, - solaxay cavab verir, - məndə yoxdur.
- Niyə də yox?
“Çünki,” deyir, “mən bu nallardan kiçik işləmişəm: nalları tıxanmış qərənfillər düzəltmişəm, artıq heç bir kiçik ölçü götürə bilməz.
İmperator soruşdu:
- Bu sürprizi edə biləcəyiniz melkoskopunuz haradadır?
Solçu cavab verdi:
- Biz kasıb adamlarıq və kasıblığımıza görə əlimizdə kiçik bir sahə yoxdur, amma gözümüzə belə vurmuşuq.
Sonra digər saray əyanları solaxay işinin söndüyünü görüb onu öpməyə başladılar və Platov ona yüz rubl verib dedi:
- Bağışla, qardaş, saçından qopardım.
Lefty deyir:
- Allah bağışlayar - başımıza belə qar birinci dəfə deyil.
Və o, daha danışmırdı və heç kimlə danışmağa vaxtı da yox idi, çünki suveren bu fərasətli nimfosoriyanın dərhal yerə qoyulmasını və İngiltərəyə geri göndərilməsini əmr etdi - hədiyyə kimi, başa düşsünlər ki, biz təəccüblənmədilər. Və hökmdar əmr etdi ki, bütün dilləri öyrənən xüsusi bir kuryer birəni daşısın, o da solaxay idi və özü ingilislərə işi və Tulada necə ustalarımız olduğunu göstərə bilər.
Platov onu vəftiz etdi.
- Qoy, - deyir, - sənə xeyir-dua gələr, yolda sənə öz turşumu göndərərəm. Az içmə, çox içmə, amma az iç.
Mən də etdim - göndərdim.
Qraf Kiselvrode isə əmr etdi ki, solaxay Tulyakovo milli hamamında yuyulsun, bərbərxanada kəsilsin və məhkəmə xoristindən təntənəli kaftan geyindirsin ki, onun hansısa tərifli rütbəsi varmış kimi görünsün.
Necə də onu belə qəlibə salıblar, yolda Platovun turşu ilə çay verib, bağırsaqları titrəməsin deyə, mümkün qədər kəmərini sıxıb, Londona aparıblar. Buradan solaxayla yad baxışlar getdi.

On beşinci fəsil

Solaxaylı kuryer çox sürətlə sürdü ki, Peterburqdan Londona dincəlmək üçün heç yerdə dayanmadılar, ancaq hər stansiyada bağırsaqlar və ağciyərlər qarışmasın deyə, kəmərlər artıq bir nişanla bərkidildi; lakin bir solaxay kimi, hökmdara təqdim edildikdən sonra, Platovun əmri ilə xəzinədən şərabın bir hissəsi doyunca güvənir, o, yemək yemədən, tək bununla dolanır və bütün Avropada rus mahnıları oxuyur. , yalnız yad tərzdə nəqarət etdi: “Ay lyuli - se tre zhuli ".
Kuryer onu Londona gətirən kimi o, sağ adama göründü və tabutu verdi və solaxayını otel otağına qoydu, lakin o, tezliklə burada darıxdı, hətta yemək istədi. Qapını döydü və indi onu iaşə otağına aparan xidmətçinin ağzını göstərdi.
Solaxay stolun arxasına oturub oturdu, amma ingiliscə nəsə soruşmağı bilmir. Ancaq sonra təxmin etdi: yenə barmağı ilə stolu döyəcək və ağzında özünü göstərəcəkdi - ingilislər təxmin edir və xidmət edir, amma həmişə lazım olanı deyil, ona uyğun olmayanı qəbul etmir. Ona odda qaynar yemək hazırladılar, - deyir: "Bunu yeyə biləcəyinizi bilmirəm" və yemədi; onun yerinə dəyişdilər və başqa bir qab verdilər. Həm də onların araqlarını içmədim, çünki yaşıldır - deyəsən, vitriol ilə ədviyyatlıdır, amma mən ən təbii olanı seçdim və badımcan üçün sərin yerdə kuryer gözləyirəm.
Kuryerin nymphosoria-nı təhvil verdiyi şəxslər, bu dəqiqə onu ən güclü kiçik miqyasda araşdırdılar və indi ictimai bəyanatlarda təsvir edildi ki, sabah böhtan geniş ictimaiyyətə açıqlansın.
- Bu ustanın özü də, - deyirlər, - indi görmək istəyirik.
Kuryer onları otağa, oradan isə solaxayımızın artıq kifayət qədər qızardığı yemək qəbulu salonuna apardı və dedi: "Budur!"
Britaniyalı solaxaylar indi çiyinlərində əl çalır və hətta özləri kimi əllərini çırpırlar. “Yoldaş,” deyirlər, “yoldaş yaxşı ustadır, “sənlə sonra danışarıq, indi də sənin sağlığın üçün içəcəyik”.
Çoxlu şərab, solaxaydan birinci qədəh istədilər, amma o, nəzakətlə birincini içmədi: fikirləşir ki, bəlkə zəhlətökəndən onu zəhərləmək istəyirsən.
- Yox, - deyir, - bu, nizam-intizam deyil: artıq Polşada usta yoxdur - qabaqda yeyin.
İngilislər bütün şərabları onun qarşısında sınadılar və sonra ona tökməyə başladılar. Ayağa qalxdı, sol əli ilə çarpazlaşdı və onların sağlamlığına içdi.
Onun sol əli ilə çarpazlaşdığını görüb kuryerdən soruşdular:
- Lüterandır, yoxsa protestant?
Kuryer deyir:
- Yox, o, lüteran və ya protestant deyil, rus inancındandır.
- Bəs niyə sol əli ilə vəftiz olunur?
Kuryer dedi:
O, solaxaydır və hər şeyi sol əli ilə edir.
İngilislər daha da təəccübləndilər - həm solaxanı, həm də kuryeri şərabla doldurmağa başladılar və buna görə də tam üç gün bacardılar və sonra dedilər: "İndi kifayətdir". Erfiksli su simfoniyasına görə, qəbul etdilər və tamamilə təzələnərək solaxaydan soruşmağa başladılar: o, harada oxuyub, nə oxuyub və hesabını nə qədər bilir?
Lefty deyir:
- Elmimiz sadədir: amma Psalter və Yarım Xəyal Kitabı və biz heç arifmetikanı bilmirik.
İngilislər bir-birinə baxıb dedilər:
- Təəccüblüdür.
Və Lefty onlara cavab verir:
- Bizdə hər yerdə var.
- Bəs bu nədir, - soruşurlar, - Rusiyadakı "Yuxu kitabı" üçün?
"Bu," deyir, "bir kitabdır ki, Məzmurda Kral Davud falçılıqla bağlı heç nə açıq-aydın açıqlamayıbsa, Yarım Xəyal Kitabında bir əlavənin təxmin edildiyinə işarə edir.
Deyirlər:
- Təəssüf ki, hesabdan ən azı dörd toplama qaydasını bilsəydiniz, daha yaxşı olardı, onda bu, sizin üçün bütün Polusonnikdən qat-qat faydalı olardı. Onda başa düşə bilərsiniz ki, hər maşında bir güc hesablaması var; əks halda siz öz əlinizdə çox bacarıqlısınız və nimfosoriyada olduğu kimi belə kiçik bir maşının ən dəqiq dəqiqlik üçün nəzərdə tutulduğunu və nallarını daşıya bilməyəcəyini dərk etmədiniz. Bunun vasitəsilə indi nymphosoria tullanmır və rəqs də rəqs etmir.
Solçu razılaşdı.
- Bu barədə, - deyir, - şübhəsiz ki, biz elmlərə getməmişik, ancaq vətənimizə sədaqətlə bağlıyıq.
İngilislər ona deyirlər:
- Bizimlə qalın, biz sizə böyük təhsil verəcəyik və siz heyrətamiz bir usta olacaqsınız.
Lakin solaxay bununla razılaşmadı.
- Mənim var, - deyir, - evdə valideynlər var.
İngilislər valideynlərinə pul göndərmək üçün özlərini çağırdılar, lakin solaxay onu almadı.
"Biz," deyir, "vətənimizə sadiqik və bibim artıq qocadır, valideynim isə yaşlı qadındır və kilsəsində kilsəyə gedirdi və burada tək mənim üçün çox darıxdırıcı olacaq. , çünki hələ də tək rütbədəyəm.
“Sən,” deyirlər, “öyrəş, qanunumuzu qəbul et, səninlə evlənək”.
- Bu, - solaxay cavab verdi, - heç vaxt ola bilməz.
- Niyə belədir?
- Çünki, - deyə cavab verir, - bizim rus inancımız ən düzgündür və bizim sağçıların inandığı kimi, nəsillər də eyni şəkildə inanmalıdır.
- Siz, - ingilislər deyirlər, - bizim imanımızı bilmirsiniz: bizdə eyni xristian qanunu və eyni İncil var.
- Müjdə, - solaxay cavab verir, - doğrudan da, hər kəsdə bir var, ancaq sizin kitablarınıza qarşı yalnız bizim kitablarımız daha qalındır, imanımız isə daha dolğundur.
- Niyə belə mühakimə edə bilərsiniz?
- Cavablarımız var - bütün aşkar sübutlar var.
- Nə cür?
- Və belədir, - deyir, - bizdə bütləşdirilmiş nişanlar, tabut başları və qalıqları var, amma sizin heç bir şeyiniz yoxdur və hətta bir bazar günü istisna olmaqla, fövqəladə bayramlar yoxdur və ikinci səbəbə görə - bir ingilis qadını ilə mənə , qayınanalı olsam da yaşamaq utanc verici olacaq.
-Niyə belədir?-deyə soruşurlar.- Ehtiyatsızlıq etməyin: bizimkilər də çox səliqəli geyinir, ev işləri görür.
Solçu deyir:
- Mən onları tanımıram.
İngilis cavabı:
- Mahiyyətin fərqi yoxdur - öyrənə bilərsiniz: biz sizi böyük dindar edəcəyik.
Lefti utandı.
"Niyə" deyir, "qızları aldatmaq faydasızdır." O, bunu inkar etdi.
İngilislər maraqlı idi:
- Bəs, - deyirlər, - böyük deyu yoxdursa, xoş seçim etmək üçün belə hallarda necə davranırsınız?
Solaxay onlara mövqeyimizi izah etdi.
“Bizimlə,” deyir, “kişi bir qızla bağlı təfərrüatlı niyyəti aşkar etmək istəyəndə, danışan bir qadın göndərir və o, bəhanə gətirən kimi, nəzakətlə birlikdə evə girirlər və gizlənmədən qıza baxırlar. , lakin bütün qohumluqları ilə.
Başa düşdülər, amma cavab verdilər ki, onların danışıq danışan qadınları yoxdur və belə bir vərdiş adi deyil və solaxay dedi:
- Bu, daha da xoşdur, çünki belə bir şey edirsənsə, deməli, bunu təfərrüatlı bir niyyətlə etməlisən, amma bunu yad bir millət üçün hiss etmədiyim üçün qızları aldatmaq nəyə lazımdır?
İngilislər onun bu mühakimələrində onu bəyəndilər, ona görə də yenə onun çiyinləri və dizləri üzərindən keçdilər, əllərini xoşcasına çaldılar və özləri də soruşdular:
- Biz, - deyirlər, - yalnız bir maraqla bilmək istərdik: qızlarımızda hansı pis əlamətlər görmüsən və niyə onların ətrafında qaçırsan?
Solaxay onlara səmimi cavab verdi:
- Mən onları ləkələmirəm, ancaq paltarların bir növ onların üzərində yellənməsini xoşlamıram və onların nə geyindiyini və hansı məqsədlə olduğunu ayırd edə bilmirsən; burada bir şey var və onun altında başqa bir şey sancılır və əllərdə bir növ ayaq var. Çox dəqiq desək, sapage meymunu təmtəraqlı talmadır.
İngilislər güldü və dedi:
- Sizə mane olan nədir?
- Heç bir maneə yoxdur, - solaxay cavab verir, - ancaq qorxuram ki, ona baxıb bütün bunlardan nə başa düşəcəyini gözləmək ayıb olacaq.
- Doğrudan da, - deyirlər, - üslubunuz daha yaxşıdır?
- Bizim üslubumuz, - cavab verir, - Tulada sadədir: hamı öz bağında, hətta iri xanımlar da bizim bağlarımızı taxır.
Onu da xanımlarına göstərdilər, orada ona çay töküb soruşdular:
- Niyə üzünü gurlayırsan?
Cavab verdi ki, biz, deyir, çox şirin-şirin öyrəşməmişik.
Sonra ona rus dilində bir loxma verdilər.
Onlara bunun daha pis göründüyü göstərilir və deyir:
- Bizim zövqümüzə görə belə daha dadlı olur.
İngilislər onu heç nə ilə aşağı sala bilmədilər ki, həyatlarına aldansın, ancaq onu qısa müddətə qalmağa razı saldılar və o vaxt onu müxtəlif zavodlara aparıb bütün sənətlərini göstərəcəkdilər.
- Sonra, - deyirlər, - biz onu gəmimizlə gətirib Peterburqa diri-diri çatdıracağıq.
Bununla razılaşdı.

On altıncı fəsil

İngilislər solçuları əllərinə aldılar və rus kuryerini Rusiyaya geri göndərdilər. Kuryerin rütbəsi olsa da, müxtəlif dillərdə təlim keçsə də, onunla maraqlanmırdılar, solaxayla maraqlanırdılar, getdilər solaxanı sürməyə, hər şeyi ona göstərirdilər. Onların bütün istehsalını izləyirdi: həm metal zavodları, həm sabun-mişar zavodları, həm də bütün təsərrüfat quruluşları, xüsusən iş məzmununa görə onu çox sevirdi. Əllərində olan hər bir işçi daima doludur, qırıntılarla deyil, hər kəsin üstündə ayaqlarını heç bir yerdən kəsməmək üçün dəmir düyünlü qalın ayaq biləyi geyinmiş bacarıqlı tunik jilet geyinir; boilie ilə deyil, təlim ilə işləyir və bir ipucu var. Hər birinin qarşısında çarpma cədvəli açıq şəkildə asılır ”və silinə bilən bir planşet əlindədir: ustanın etdiyi hər şey, masaya baxır və konsepsiya ilə yoxlayır, sonra planşetdə bir şey yazır, digərini silir. və səliqə ilə azaldır: tsifirsdə nə yazılıb, sonra onu söndürün. Və bayram gələcək, onlar bir cütə toplaşacaqlar, əllərinə bir çubuq götürəcəklər və lazım olduğu kimi bəzəkli və nəcib bir şəkildə gəzintiyə çıxacaqlar.
Solaxay onların bütün həyatını və bütün işlərini kifayət qədər görmüşdü, lakin ən çox o, elə bir Obyektə diqqət yetirdi ki, ingilisləri çox təəccübləndirdi. O, yeni silahların necə hazırlanması ilə deyil, köhnələrin hansı formada olması ilə o qədər də maraqlanırdı. Hər şey dolanır, tərifləyir və deyir:
- Bizim bacardığımız budur.
Köhnə silaha çatanda barmağını lüləyə qoyur, divarlar boyunca hərəkət edir və ah çəkir:
- Bu, - deyir, - bizimkilərə qarşı ən gözəl nümunə deyil.
İngilislər solaxayın nə gördüyünü təxmin edə bilmədi və soruşdu:
- Ola bilməz, - deyir, - bilirəm ki, bizim generallar nə vaxtsa buna baxıblar, ya yox? Ona deyirlər:
Burada olanlar yəqin ki, baxırdılar.
- Bəs necə, - deyir, - əlcəkli idilər, yoxsa əlcəksiz?
“Generallarınız” deyirlər, “paraddırlar, həmişə əlcək geyinirlər; deməli burada da olub.
Lefti heç nə demədi. Ancaq birdən narahat olaraq sıxılmağa başladı. O, həsrət çəkdi və ingilislərə dedi:
- Bütün təamlara görə təvazökarlıqla təşəkkür edirəm və mən sizinlə olan hər şeydən çox razıyam və görməli olduğum hər şeyi artıq görmüşəm və indi daha çox evə getmək istəyirəm.
Onu daha saxlaya bilmədilər. Onu quru ilə buraxa bilməzsən, çünki o, bütün dillərdə danışmağı bilmirdi, amma suda üzmək yaxşı deyildi, çünki payız, fırtınalı vaxt idi, amma ilişib qaldı: getsin.
- Fırtınaölçənə baxırdıq, - deyirlər, - tufan olacaq, batmaq olar; bu sizin Finlandiya körfəzinizin olması deyil, amma əsl Tverdizemye dənizi budur.
- Hər şey eynidir, - cavab verir, - harda ölmək, - hər şey birdir, Allahın iradəsidir, amma mən doğma yurduma qayıtmaq istəyirəm, çünki əks halda bir növ dəlilik əldə edə bilərəm.
Onu zorla tutmadılar: yedizdirdilər, pulla mükafatlandırdılar, yadigar olaraq ona trepeterli qızıl saat verdilər və gec payız səfərində dənizin sərinliyinə görə ona palıdlı flanel palto verdilər. başında külək başlığı. Çox isti geyindilər və solaxayı Rusiyaya gedən gəmiyə apardılar. Burada solaxay qoydular ən yaxşı halda, əsl centlmen kimi, amma başqa cənablarla oturub-durmağı sevmirdi və utanırdı, amma göyərtəyə çıxır, hədiyyənin altında oturur və soruşurdu: "Rusiyamız haradadır?"
Soruşduğu ingilis əlini o tərəfə tutacaq və ya başını yelləyəcək, o da üzünü ora çevirib səbirsizliklə doğma səmtə baxacaq.
Onlar Bərk Torpaq dənizində bufetdən çıxan kimi onun Rusiyaya həvəsi o qədər şiddətləndi ki, onu sakitləşdirmək mümkün deyildi. Su təchizatı dəhşətli oldu, amma solaxay kabinələrə düşmür - hədiyyənin altında oturur, kapotunu taxır və vətənə baxır.
Dəfələrlə ingilislər onu aşağı çağırmaq üçün isti bir yerə gəldilər, amma narahat olmamaq üçün hətta təpikləməyə başladı.
- Xeyr, - cavab verir, - mənim üçün kənarda daha yaxşıdır; və sonra mənimlə damın altında çırpınmaqdan Qvineya donuzu ediləcək.
Buna görə də hər zaman xüsusi bir hadisəyə qədər getmədim və buna görə solaxayımızın kədərinə rus dilində danışmağı bilən bir yarım skipper çox xoşuma gəldi. Bu yarımskipper rus quru adamının bütün pis havalara tab gətirə biləcəyinə təəccüblənə bilməzdi.
- Aferin, - deyir, - Rus! Gəl içək!
Lefti içdi.
Və yarım kapitan deyir:
- Hələ!
Solaxay və bir az daha içdi və sərxoş oldu.
Kapitan ondan soruşur:
- Dövlətimizdən Rusiyaya hansı sirri aparırsız?
Lefty deyir:
- Bu mənim işimdir.
- Əgər belədirsə, - yarımskipper cavab verdi, - o zaman ingilis pareyini sizinlə saxlayaq.
Solçu soruşur:
- Hansı?
"Belə ki, tək bir şey içməsən, hər şeyi bərabər şəkildə iç: o biri, sonra mütləq o biri" və kim kimə içirsə, o təpədir.
Solaxay düşünür: göy buludlu, qarın şişir - cansıxıcılıq böyükdür və Putin uzundur və dalğanın arxasında doğma yerinizi görə bilməzsiniz - hələ də mərc etmək daha əyləncəli olacaq.
- Yaxşı, - deyir, - get!
- Düzünü desəm.
- Bəli məhv oluram, - deyir, - narahat olmayın.
Razılaşdılar və əl sıxdılar.

On yeddinci fəsil

Onlar Bərk Torpaq dənizində mərc oynamağa başladılar və Riqa Dinamindasına qədər içdilər, lakin hamısı bərabər şəkildə getdilər və bir-birlərinə güzəştə getmədilər və o qədər səliqəli şəkildə bərabər idilər ki, biri dənizə baxanda gördü ki, şeytan sudan dırmaşırdı, buna görə də indi digərinə də eyni şey oldu. Qırmızı saçlının xislətini yalnız yarımskipper görür, solaxay isə onun siçan kimi tünd olduğunu deyir.
Lefty deyir:
- Özünüzü keçin və üz çevirin - bu uçurumdan gələn şeytandır.
İngilis isə “bu, dəniz gözüdür” deyə iddia edir.
- İstəyirsən, - deyir, - səni dənizə ataram? Qorxma - indi səni mənə qaytaracaq.
Və solçu deyir:
- Belədirsə, atın.
Yarımkapiter onu arxadan tutub yan tərəfə apardı.
Dənizçilər bunu gördülər, onları saxladılar və kapitana xəbər verdilər, o da əmr etdi ki, hər ikisini aşağı mərtəbədə bağlasınlar və onlara rom, şərab və soyuq yemək versinlər ki, həm içsinlər, həm yesinlər, həm də mərclərinə tab gətirə bilsinlər - və onlar belə olmamalıdırlar. onlar bağırsaqlarında spirt yandıra bildikləri üçün odla isti yeməklər verirdilər.
Beləliklə, onları Peterburqa kilidlədilər və onlardan heç biri bir-biri ilə mərc qazanmadı; sonra onları müxtəlif vaqonlara qoydular və ingilisi Aqlitskaya sahilindəki elçinin evinə, solaxayını isə məhəlləyə apardılar.
Beləliklə, onların taleyi çox fərqli olmağa başladı.

On səkkizinci fəsil

Onlar ingilisi səfirliyin evinə gətirən kimi dərhal yanına həkim və əczaçı çağırıblar. Həkim onu ​​onunla isti vannaya salmağı əmr etdi və əczaçı dərhal qutta-perça həbini bükdü və özü ağzına qoydu, sonra hər ikisi birlikdə götürdülər və lələk çarpayısının üstünə qoydular və üstünə örtdülər. üstünə xəz palto qoyub tərləməyə, heç kim onu ​​narahat etməsin, hər şey Səfirliyə əmr verildi ki, heç kim asqırmağa cəsarət etməsin. Həkimlə əczaçı yarışkiper yuxuya gedənə qədər gözlədilər, sonra ona başqa quttaperça həbi hazırladılar, başının yanındakı stolun üstünə qoyub getdilər.
Solaxay isə kvartalda yerə atıldı və soruşdu:
- Bu kimdir və haradandır, pasportun və ya başqa sənədin var?
Və o, xəstəlikdən, içkidən və uzun müddət qığılcımdan o qədər zəifləyib ki, bir sözə cavab vermir, ancaq inləyir.
Sonra dərhal onu axtarıblar, əlvan paltarını və trepeterli saatını çıxarıb pulu götürüblər və məhkəmə icraçısı özü qarşıdan gələn taksi ilə xəstəxanaya pulsuz göndərilməsi barədə göstəriş verib.
Polis solaxayını kirşəyə mindirdi, lakin uzun müddət qarşıdan gələni tuta bilmədi, çünki taksilər polislərdən qaçır. Solaxay isə həmişə soyuq parathanın üstündə uzanırdı; sonra bir polis taksi sürücüsünü tutdu, yalnız isti tülkü olmadan, çünki belə bir vəziyyətdə tülkü özlərinin altında kirşədə gizlədirlər ki, polislərin ayaqları tez üşüsün. Solaxayı o qədər üstü açıq sürdülər, amma bir kabinədən digərinə köçməyə başlayanda hər şeyi atırlar və yığmağa başlayırlar - qulaqlarını cırırlar ki, yaddaşa gəlirlər.
Onu bir xəstəxanaya gətirdilər - çəkmə olmadan qəbul etmirlər, başqasına gətirdilər - orda da qəbul etmirlər, üçüncü, dördüncü də - səhərə qədər onu bütün ucqar əyri yollarla sürüklədi və hər şeyi köçürdü ki, hər tərəfə döyüldü. Sonra bir köməkçi həkim polisə dedi ki, onu Obuxvinsk adi xalq xəstəxanasına aparsın, orada naməlum sinifdən olan hər kəsin ölməsi qəbul edilir.
Burada qəbz verməyi, sökülənədək solaxanı dəhlizdə döşəməyə qoymağı tapşırdılar.
Və elə həmin vaxt ingilis yarımskipper ertəsi gün ayağa qalxdı, bağırsaqlarında başqa bir qutta-perça həbi uddu, yüngül səhər yeməyi üçün vaşaqlı bir toyuq yedi, erfikslə yudu və dedi:
- Mənim rus yoldaşım haradadır? Mən gedib onu axtaracağam.
Geyinib qaçdım.

On doqquzuncu fəsil

Təəccüblü bir şəkildə, yarımkapiter birtəhər solaxanı tapdı, ancaq onu hələ çarpayıya qoymamışdılar və o, dəhlizdə yerdə uzanıb ingilisə şikayət edirdi.
- Mən istərdim, - deyir, - hökmdara iki söz demək lazımdır.
İngilis qraf Kleinmichelin yanına qaçdı və səs-küy saldı:
- Bu mümkündür! O, - deyir, - Oveçkin paltosu olsa da, kişi ruhu var.
İngilis balaca bir insanın ruhunu xatırlamağa cəsarət etməmək üçün indi bu mülahizə üçün oradan çıxdı. Sonra kimsə ona dedi: “Yaxşısı ki, kazak Platovun yanına getsən - o sadə hisslər var”.
İngilis indi divanda oturmuş Platova çatdı. Platov onu dinlədi və solaxayını xatırladı.
- Yaxşı, qardaş, - deyir, - mən onu çox qısaca tanıyıram, hətta saçından dartmışam, amma belə uğursuz bir vaxtda ona necə kömək edəcəyimi bilmirəm; çünki mən artıq vaxtıma tam xidmət etmişəm və tam çəkiliş almışam - indi artıq mənə hörmət etmirlər - və siz tez komendant Skobelevin yanına qaçırsınız, o, bacarıqlıdır və bu hissədə təcrübəlidir, nəsə edəcək.
Yarımkapiter də Skobelevin yanına getdi və ona hər şeyi danışdı: solaxayın hansı xəstəliyi var və niyə baş verib. Skobelev deyir:
- Mən bu xəstəliyi başa düşürəm, ancaq almanlar müalicə edə bilmir, amma burada sizə ruhanilərdən bir həkim lazımdır, çünki onlar bu misallarda böyüyüblər və kömək edə bilərlər; Mən indi rus həkimi Martın-Solskini ora göndərəcəyəm.
Ancaq yalnız Martyn-Solski gələndə solaxay artıq qaçırdı, çünki başının arxası parat üzərində parçalanmışdı və o, yalnız aydın şəkildə tələffüz edə bildi:
- Suverene deyin ki, britaniyalılar silahlarını kərpiclə təmizləmirlər: bizimkini təmizləməsələr də, Allah eləməsin, onlar atəş üçün uyğun deyil.
Və bu sədaqətlə solaxay özünü çarpazlayıb öldü. Martin-Solski dərhal getdi, bunu suverenizə çatdırmaq üçün qraf Çernışevə bildirdi və qraf Çernışev ona qışqırdı:
"Bilin" deyir, "qusdurucu və laksatifinizi bilin və öz işinizə qarışmayın: Rusiyada bunun üçün generallar var.
Suverene heç vaxt deyilmədi və təmizləmə Krım kampaniyasına qədər davam etdi. Bu zaman onlar silahları doldurmağa başladılar və lülələr kərpiclə təmizləndiyi üçün güllələr onların içində sallandı.
Burada Martın-Solski Çernışevə solaxay haqqında xatırlatdı və qraf Çernışev dedi:
"Cəhənnəmə get, sakit boru, öz işinə qarışma, əks halda etiraf edəcəyəm ki, bu barədə səndən heç eşitməmişəm və sən bunu başa düşəcəksən."
Martyn-Solsky düşündü: "O, həqiqətən kilidini açacaq", - o, susdu.
Və əgər vaxtında, Krımda, düşmənlə müharibədə suverenə solaxay sözü gətirsəydilər, tamam başqa dönüş olardı.

İyirmi fəsil

İndi bütün bunlar dərin olmasa da, artıq "keçmiş günlərin işləri" və "qədimlik ənənələri" dir, lakin əfsanənin inanılmaz anbarına və qəhrəmanının epik xarakterinə baxmayaraq, bu ənənələri unutmağa tələsməyə ehtiyac yoxdur. Solaxayın xüsusi adı, bir çox böyük dahilərin adları kimi, nəsillər üçün əbədi olaraq itirilir; lakin xalq fantaziyasının təcəssüm etdirdiyi mif kimi maraqlıdır və onun sərgüzəştləri ümumi ruhu yerində və düzgün tutmuş bir dövrün yada salınması kimi xidmət edə bilər.
Möhtəşəm solaxay kimi ustalar, şübhəsiz ki, Tulada artıq yoxdur: maşınlar istedad və hədiyyələrin bərabərsizliyini bərabərləşdirdi və çalışqanlığa və dəqiqliyə qarşı mübarizədə dahi parçalanmır. Qazancın artmasına müsbət yanaşan maşınlar bəzən ölçüləri aşaraq məşhur fantaziyanı indiki kimi inanılmaz əfsanələr yazmağa ruhlandıran bədii şücaətə üstünlük vermirlər.
İşçilər, əlbəttə ki, mexanika elminin praktiki cihazlarının onlara gətirdiyi faydaları necə qiymətləndirəcəklərini bilirlər, lakin keçmiş qədimliyi qürur və sevgi ilə xatırlayırlar. Bu, onların dastanıdır və üstəlik, çox "insan ruhu" ilə.

İmperator Aleksandr Pavloviç Vyana Şurasını bitirəndə Avropanı gəzmək və müxtəlif ştatlarda möcüzələr görmək istəyirdi. O, bütün ölkələri və hər yeri gəzdi, mehribanlığı ilə hər zaman hər cür insanlarla ən daxili söhbətlər etdi və hamı onu bir şeylə təəccübləndirdi və onların tərəfinə əyilmək istədi, lakin onunla birlikdə Don kazak Platov idi. bu meyli bəyənmədi və öz ev təsərrüfatına həsrət qalan bütün hökmdar evini çağırdı. Platov suverenin yad bir şeylə çox maraqlandığını görən kimi, bütün müşayiətçilər susur və Platov indi deyəcək: "filankəs, bizim də evdə özümüz var" və bir şey götürəcək. .

İngilislər bunu bilirdilər və suveren gəlməmişdən əvvəl onu öz yadlığı ilə ovsunlayıb ruslardan yayındırmaq üçün müxtəlif hiylələr uydurur və bir çox hallarda buna nail olurlar, xüsusən də Platovun fransızca tam danışa bilmədiyi böyük yığıncaqlarda; lakin o, evli adam olduğundan və bütün fransız söhbətlərini təsəvvür etməyə dəyməyən xırda şeylər hesab etdiyi üçün bu o qədər də maraqlı deyildi. İngilislər hər şeydə bizdən üstün olduqlarını göstərmək və bununla məşhurlaşmaq üçün suvereni bütün zeyhalarına, silahlarına və sabunlarına çağırmağa və zavodları görməyə başlayanda Platov öz-özünə dedi:

- Yaxşı, bura cənnətdir. İndiyə qədər dözdüm, amma artıq yox. Danışsam da, danışmasam da, xalqıma xəyanət etməyəcəyəm.

Özünə belə bir söz deyən kimi hökmdar ona dedi:

- Filan, sabah sən və mən onların silah şkafını görəcəyik. Orada, - deyir, - kamilliyin elə təbiətləri var ki, baxdıqca, biz rusların əhəmiyyətimizlə heç də yaxşı olmadığını mübahisə etməyəcəksiniz.

Platov suverenə cavab vermədi, o, yalnız kobud burnunu tüklü paltara batırdı, ancaq mənzilinə gəldi, batmana zirzəmidən bir kolba Qafqaz turş arağı gətirməyi əmr etdi. 1Kizlyarki. (Müəllifin qeydi.)], yaxşı bir stəkanı cingildətdi, səyahət qatında Allaha dua etdi, üstünə paltar geyindi və xoruldadı ki, bütün evdə heç kim ingilislər üçün yatmasın.

Fikirləşdim: səhər gecədən daha müdrikdir.

Ertəsi gün suveren Platovla birlikdə Kunstkammerlərə getdi. Suveren daha çox rusları özü ilə götürmədi, çünki onlara iki oturacaqlı bir vaqon verildi.

Böyük bir binaya - təsvirolunmaz bir girişə, sonsuz dəhlizlərə və bir-birə otaqlara gəlirlər və nəhayət, əsas zalın özündə müxtəlif nəhəng busterlər var və ortada Baldaxinin altında Abolon polvederski dayanır.

Suveren geriyə dönüb Platova baxır: çox təəccüblənir və nəyə baxır; və heç nə görmürmüş kimi gözlərini aşağı salıb yeriyir, - bığından ancaq üzüklər çıxır.

İngilislər dərhal müxtəlif sürprizlər göstərməyə və hərbi şəraitə uyğunlaşdıqlarını izah etməyə başladılar: dəniz küləyi sayğacları, piyada alaylarının mavi mantonları və süvarilər üçün tar suya davamlı kabellər. Suveren bütün bunlara sevinir, hər şey ona çox yaxşı görünür və Platov hər şeyin onun üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmədiyinə dair həyəcanını saxlayır.

Hökmdar deyir:

"Bu necə mümkündür - niyə belə hisssizsən?" Burada sizi təəccübləndirən bir şey varmı?

Və Platov cavab verir:

- Burada məni təəccübləndirən bir şeydir ki, mənim Don xalqı bütün bunlar olmadan vuruşdu və on iki dilini qovdu.

Hökmdar deyir:

- Ehtiyatsızlıqdır.

Platov deyir:

- Bunu nəyə aid edəcəyimi bilmirəm, amma mübahisə etməyə cəsarət etmirəm və susmalıyam.

Suveren arasında belə bir mübahisəni görən ingilislər indi onu yarım vederlə Abolonun yanına gətirdilər və bir əlindən Mortimerin silahını, digər əlindən tapançanı götürdülər.

- Budur, - deyirlər, - nə məhsuldarlığımız var, - bir də tapança verirlər.

İmperator sakitcə Mortimerin silahına baxdı, çünki Tsarskoye Seloda belə var, sonra ona tapança verib deyirlər:

- Bu, naməlum, təkrarolunmaz bacarıqlı tapançadır - Candelabriadakı quldur komandirindəki admiralımız onu kəmərindən çıxardı.

Suveren tapançaya baxdı və ondan doymadı.

Dəhşətli getdi.

"Ah, ah, ah" deyir, "necə belədir ... bunu necə belə incə etmək olar!" – Və rusca Platova dönüb deyir: – İndi Rusiyada heç olmasa bir belə ustadım olsaydı, bundan çox sevinər, fəxr edərdim və o ustanı dərhal zadəgan edərdim.

Platov isə bu sözlərlə eyni anda sağ əlini böyük şalvarının içinə saldı və oradan tüfəngli tornavida dartıb çıxardı. İngilislər deyirlər: "Açılmır" və o, əhəmiyyət vermədən kilidi götürür. Bir dəfə çevrildi, iki dəfə çevrildi - kilidi və çıxardı. Platov suverenə bir it göstərir və orada, ən döngədə rusca bir yazı yazılmışdır: "İvan Moskvin Tula şəhərində".

İngilislər təəccüblənir və bir-birlərini itələyirlər:

- Oh, de, kobud səhv etdik!

İmperator kədərlə Platova deyir:

“Niyə onları çox utandırdınız, indi onlara çox yazığım gəlir. Gedək.

Yenə eyni iki nəfərlik vaqona minib yola düşdülər və hökmdar həmin gün topda idi və Platov daha bir böyük stəkan turş içki üfürdü və kazak kimi sağlam yatdı.

O, ingilisləri utandırdığına və Tula ustasını nöqteyi-nəzərinə qoyduğuna görə də sevindi, amma bu, həm də bezdirici idi: suveren ingilisləri belə bir vəziyyətdə niyə peşman etdi!

“Bu suveren nədən narazıdır? - Platov düşündü, - mən bunu heç başa düşmürəm, ”və bu mülahizə ilə o, iki dəfə ayağa qalxdı, özünü yuxuya getməyə məcbur edənə qədər özünü çarpdı və araq içdi.

İngilislər də o vaxt yatmadılar, çünki onlar da fırlanırdılar. İmperator topda əylənərkən ona elə yeni bir sürpriz hazırladılar ki, Platovun bütün təxəyyülünü əlindən aldılar.

Ertəsi gün Platov suverenə sabahınız xeyir ilə görünəndə ona dedi:

"İndi iki nəfərlik vaqon qoysunlar, biz də baxmaq üçün yeni maraq kabinetlərinə gedək."

Platov hətta bildirməyə cəsarət etdi ki, xarici məhsullara baxmaq kifayət deyil və Rusiyada toplaşmaq daha yaxşı deyil, amma suveren deyir:

- Yox, yenə də başqa xəbərləri görmək istəyirəm: birinci sort qəndini necə hazırlayırlar, məni təriflədilər.

İngilislər hər şeyi suverenə göstərirlər: onların nə qədər fərqli birinci sinifləri var və Platov baxdı, baxdı və birdən dedi:

– Bizə şəkər zavodlarınızı göstərə bilərsinizmi?

İngilislər isə şayiənin nə olduğunu belə bilmirlər. Pıçıldayırlar, göz qırpırlar, bir-birlərinə təkrar edirlər: “Şaiyə, söz-söhbət”, amma başa düşə bilmirlər ki, biz belə qənd edirik və etiraf etməlidirlər ki, bütün şəkəri var, amma “şayiə” yoxdur.

Platov deyir:

Yaxşı, öyünəcək bir şey yoxdur. Bizə gəlin, sizə Bobrinsky zavodunun əsl söz-söhbəti ilə çay verəcəyik.

Və imperator onun qolunu çəkdi və sakitcə dedi:

“Xahiş edirəm, mənim üçün siyasəti korlama.

Sonra İngilislər suvereni ən son maraqlar kabinetinə çağırdılar, burada dünyanın hər yerindən mineral daşlar və nymphosoria topladılar, ən böyük Misir keramidindən tutmuş gözlər tərəfindən görülməyən dəri birəsinə qədər və dişləməsi arasındadır. dəri və bədən.

İmperator getdi.

Keramidaları və hər cür doldurulmuş heyvanları nəzərdən keçirdilər və bayıra çıxdılar və Platov öz-özünə düşündü:

"Budur, Allaha şükür, hər şey qaydasındadır: suveren heç nəyə təəccüblənmir."

Amma ən son otağa gələn kimi, burada onların bağlı jiletli və önlüklü işçiləri dayanıb əlində heç nə olmayan nimçəni tuturdular.

Suveren birdən ona boş nimçənin verildiyinə təəccübləndi.

- Bu nə deməkdir? - soruşur; və ingilis ustaları cavab verir:

“Bu bizim Əlahəzrətə təvazökar təklifimizdir.

- Bu nədir?

"Amma" deyirlər, "bir xırda görmək istərdinizmi?"

İmperator baxdı və gördü: şübhəsiz ki, ən kiçik xırda bir gümüş nimçənin üzərində yatır.

İşçilər deyirlər:

- İstəyirsinizsə, barmağınızı yalayın və ovucunuza alın.

- Bu ləkə mənə nə lazımdır?

- Bu, - cavab verirlər, - zərrə deyil, nimfosoriyadır.

- O, sağdır?

“Heç yox,” deyə cavab verirlər, “diri deyil, amma saxtalaşdırdığımız birə timsalında təmiz ingilis poladından və ortada bir dolama və bir yay var. Zəhmət olmasa açarı çevirsəniz: o indi rəqs etməyə başlayacaq.

Suveren maraqlandı və soruşdu:

- Açar haradadır?

Və ingilislər deyirlər:

“Budur, açar gözünüzün qabağındadır.

- Niyə, - hökmdar deyir, - mən onu görmürəm?

- Çünki, - deyə cavab verirlər, - kiçik miqyasda lazımdır.

Mənə kiçik bir dürbün verdilər və imperator gördü ki, həqiqətən də birə yaxınlığındakı nimçədə bir açar var.

"Bağışlayın" deyirlər, "onu ovucunuzun içinə alın - qarnında bir saat işi var, açarın yeddi döngəsi var, sonra rəqs edəcək ...

Suveren zorla bu açarı tutdu və bir çimdikdə çətinliklə saxlaya bildi və başqa bir çimdikdə birə götürdü və açarı daxil edən kimi antennaları ilə sürməyə başladığını hiss etdi, sonra başladı. ayaqlarına toxundu və nəhayət, birdən sıçradı və eyni uçuşda düz bir rəqs və iki inanc bir tərəfə, sonra digər tərəfə və üç variasiyada bütün kavrili rəqs etdi.

Suveren dərhal ingilislərə bir milyon verməyi əmr etdi, özləri istədikləri pulla - gümüş nikeldə istəyirlər, kiçik əskinaslarda istəyirlər.

İngilislər gümüşlə buraxılmağı xahiş etdilər, çünki onlar sənədləşmə işindən çox şey bilmirlər; indi isə başqa hiylələrini göstərdilər: birə hədiyyə etdilər, amma bunun üçün qutu gətirmədilər: qutu olmadan nə onu, nə də açarı saxlamaq olmaz, çünki onlar itib çuxura atılacaqlar. zibil. Və onların qabı bərk almaz qozdan hazırlanır və onun üçün ortada bir yer sıxılır. Onlar bunu təqdim etmədilər, çünki işlərin dövlətə məxsus olduğunu deyirlər və dövlətə aid olanlara qarşı sərtdirlər, baxmayaraq ki, suveren üçün - ianə edə bilməzsiniz.

Platov çox qəzəbləndi, çünki deyir:

Niyə bu fırıldaqdır! Hədiyyə etdilər və bunun üçün bir milyon aldılar və hələ də kifayət deyil! O deyir ki, dava həmişə hər şeyə aiddir.

Lakin imperator deyir:

- Burax, zəhmət olmasa, sənin işin deyil - mənim siyasətimi korlama. Onların öz adəti var. - Və soruşur: - Birə sığdığı o qoz neçəyədir?

İngilislər bunun üçün daha beş min qoydular.

Suveren Aleksandr Pavloviç dedi: "Ödəyin" və özü də birəni bu qozun içərisinə atdı və açarı da qoydu və qozun özünü itirməməsi üçün onu qızıl enfiye qutusuna atdı və enfiye qutusunun qoyulmasını əmr etdi. onun səyahət qutusunda, hamısı prelamut və balıq sümüyü ilə örtülmüşdür. İmperator ingilis ağalarını şərəflə azad etdi və onlara dedi: "Siz bütün dünyada ilk ağalarsınız və mənim xalqım sizə qarşı heç bir şey edə bilməz."

Onlar bundan çox razı qaldılar, lakin Platov suverenin sözlərinə qarşı heç nə deyə bilmədi. Sadəcə olaraq melkoskopu götürdü və heç nə demədən cibinə qoydu, çünki “buraya aiddir” deyir, “sən də bizdən çoxlu pul almısan”.

Suveren, Rusiyaya gələnə qədər bunu bilmirdi, amma tezliklə ayrıldılar, çünki suveren hərbi işlərdən həzin oldu və o, Taqanroqda keşiş Fedot ilə mənəvi etiraf etmək istədi. 2"Pop Fedot" heç də gözlənilməz deyildi: Taqanroqda ölümündən əvvəl İmperator Aleksandr Pavloviç bundan sonra "Əlahəzrətin etirafçısı" adlandırılan keşiş Aleksey Fedotov-Çexovskiyə etiraf etdi və bu tamamilə təsadüfi bir vəziyyət yaratmağı xoşladı. hamının üzü. Məhz bu Fedotov-Çexovski, açıq-aydın, əfsanəvi “keşiş Fedot”dur. (Müəllifin qeydi.)]. Yolda Platovla çox az xoş söhbət etdilər, çünki onlar tamamilə fərqli fikirlərə çevrildilər: suveren ingilislərin sənətdə tayı-bərabəri olmadığını düşünürdü və Platov bizimkilərin hər şeyə baxacağını iddia etdi - hər şeyi edə bilərdilər, ancaq yalnız onlar faydalı tədrisi yox idi. Və o, suvereni belə təsəvvür edirdi ki, ingilis ustadlarının həyat, elm və yemək üçün tamamilə fərqli qaydaları var və hər bir insanın qarşısında bütün mütləq şərtlər var və buna görə də tamamilə fərqli bir məna daşıyır.

Suveren uzun müddət bunu dinləmək istəmədi və bunu görən Platov güclənmədi. Beləliklə, onlar sükutla minirdilər, hər stansiyada yalnız Platov çıxır və əsəbiləşərək bir stəkan mayalı araq içir, duzlu quzu yeyir, dərhal Jukov tütünündən ibarət olan kök borusunu yandırır və sonra otururdu. aşağı və sükutla vaqonda çarın yanında otur. Suveren bir istiqamətə baxır və Platov digər pəncərədən çibuku çıxarır və küləyin içinə çəkir. Beləliklə, onlar Sankt-Peterburqa çatdılar və imperator Platov onu ümumiyyətlə keşiş Fedotun yanına aparmadı.

“Sən,” deyir, “mənəvi söhbətdə həyasızsan və o qədər siqaret çəkirsən ki, sənin tüstündən başımı tüstüləyirsən.

Platov incidi və evdə zəhlətökən divanda uzandı və buna görə də Jukovu dayandırmadan orada uzanıb tütün çəkdi.

İngilis mavi poladdan hazırlanmış heyrətamiz bir birə, Aleksandr Pavloviç ilə Taqanroqda ölənə qədər balıq sümüyü altında bir qutuda qaldı və onu keşiş Fedota verdi ki, sakitləşəndə ​​onu imperatora təhvil versin. İmperator Elisaveta Alekseevna birə inanclarına baxdı və gülümsədi, lakin bununla narahat olmadı.

"Mənim" deyir, "indi bu dul qadının işidir və heç bir əyləncə mənim üçün cazibədar deyil" və Peterburqa qayıdanda bu marağı bütün digər zərgərlik əşyaları ilə birlikdə yeni suverenə miras olaraq verdi.

İmperator Nikolay Pavloviç də əvvəlcə birəyə əhəmiyyət vermədi, çünki gün çıxanda çaşqınlıq yarandı, lakin sonra bir dəfə qardaşından miras qalmış qutunu nəzərdən keçirməyə başladı və içindən bir stəkan və almaz qozunu çıxardı. enfiye qutusundan götürdü və içərisində uzun müddət sarılmamış və buna görə də hərəkət etməyən bir polad birə tapdı, ancaq uyuşmuş kimi sakitcə uzandı.

İmperator baxdı və təəccübləndi.

- Bu nə xırda şeydir və qardaşım niyə burada belə qorunub saxlanılır!

Saray əyanları onu atmaq istədilər, lakin hökmdar dedi:

Xeyr, bu bir şey deməkdir.

Aniçkin körpüsündən iyrənc aptekdən zəhərləri ən xırda tərəzidə çəkən kimyaçı çağırdılar, göstərdilər, indi də bir birə götürüb dilinin üstünə qoydu və dedi: “Üzümü möhkəm metaldan olan kimi hiss edirəm. ” Sonra dişi ilə onu bir az əzdi və dedi:

- İstədiyiniz kimi, amma bu əsl birə deyil, nimfosoriyadır və metaldandır və bu əsər bizim deyil, rus deyil.

İmperator indi öyrənməyi əmr etdi: bu haradan gəldi və bu nə deməkdir?

Aktlara və siyahılara baxmağa tələsdilər, amma aktlarda heç nə yazılmayıb. Bir-birindən soruşmağa başladılar, - heç kim heç nə bilmir. Ancaq xoşbəxtlikdən, Don kazak Platov hələ də sağ idi və hətta zəhlətökən divanında uzanıb tütək çəkdi. Sarayda belə bir iğtişaş olduğunu eşidən kimi indi divandan qalxdı, tütəyini yerə atdı və bütün əmrlərlə hökmdarın qarşısına çıxdı. Hökmdar deyir:

"Məndən nə istəyirsən, cəsur qoca?"

Və Platov cavab verir:

"Əlahəzrət, mənim özümə heç nə lazım deyil, çünki mən istədiyimi içirəm, yeyirəm və hər şeydən razıyam və mən" deyir, "tapdıqları bu nimfosoriya haqqında məlumat verməyə gəldim: bu" dedi. , “belə-belə oldu və İngiltərədə mənim gözlərim önündə belə oldu - və burada onun yanında bir açar var və mənim öz kiçik dairəm var, onun vasitəsilə onu görə bilərsiniz və bu açarla siz qarın vasitəsilə bu nymphosoria külək, və o, hər hansı bir məkanda və etmək üçün inam tərəfinə atlayacaq.

Başladılar və o tullanmağa getdi və Platov deyir:

“Bu,” o deyir, “əlahəzrət, şübhəsiz ki, əsər çox incə və maraqlıdır, ancaq bircə duyğu ləzzəti ilə buna təəccüblənməməliyik, ancaq Tulada və ya rus dilində redaktə etməliyik. Sesterbekdə,” sonra Sestroretsk Sesterbek adlanırdı, - ağalarımız bundan ötə bilməz ki, ingilislər özlərini ruslardan üstün tutmasınlar.

Suveren Nikolay Pavloviç öz rus xalqına çox arxayın idi və heç bir əcnəbiyə boyun əyməyi sevmirdi və Platova belə cavab verdi:

- Sənsən, cəsarətli qoca, yaxşı danışırsan, sənə tapşırıram ki, bu işə inan. Onsuz da mənim dərdlərimlə bu qutuya ehtiyacım yoxdur, amma sən onu özünlə götür və daha zəhlətökən divanında uzanma, amma sakit Dona get və orada mənim Don xalqımla həyatları və həyatları haqqında daxili söhbətlər et. sədaqət və nəyi bəyənirlər. Tuladan keçəndə isə mənim Tulalı ustadlarıma bu nimfosoriyanı göstərin və bu barədə fikirləşsinlər. Məndən onlara de ki, qardaşım bu şeyə təəccübləndi və ən çox nymfosoriya yaradan yad adamları təriflədi və mən öz adıma ümid edirəm ki, onlar heç kimdən pis deyillər. Sözümü deməyəcəklər, nəsə edəcəklər.

Platov bir polad birə götürdü və Tuladan keçərək Dona gedəndə onu Tula silah ustalarına göstərdi və hökmdarın sözlərini onlara çatdırdı və sonra soruşdu:

– İndi biz necə olmalıyıq, pravoslavlar?

Silah ustaları cavab verir:

- Biz ata, suverenin lütfkar sözünü hiss edirik və onu heç vaxt unuda bilmərik, çünki o, öz xalqına ümid edir, amma indiki halda necə olmalıyıq, bir dəqiqədə deyə bilmərik, çünki ingilis milləti də axmaq deyil. , lakin daha çox hiyləgər və böyük məna ilə sənət. Ona qarşı, deyirlər, düşünmək lazımdır və Allahın xeyir-duası ilə. Və sən, əgər lütfün, hökmdarımız kimi, bizə güvənirsə, sakit Donuna get və bu birəni olduğu kimi, bir qutuda və qızıl bir kral enfiye qutusunda bizə burax. Don boyunca gəzin və ata vətəniniz üçün səhv saldığınız yaraları sağaltın və Tuladan qayıdanda dayanıb bizi çağırın: o vaxta qədər, Allah istəsə, bir şey fikirləşəcəyik.

Platov, Tula xalqının bu qədər vaxt tələb etməsindən tamamilə razı deyildi və üstəlik, tam olaraq nə təşkil etməyə ümid etdiklərini açıq şəkildə söyləmədilər. O, bu və ya digər şəkildə onlardan soruşdu və hər cür Donda onlarla hiyləgər danışdı; lakin Tulalılar hiyləgərliklə ona zərrə qədər tabe olmadılar, çünki dərhal belə bir planı var idi, ona görə Platovun onlara inanacağına belə ümid etmirdilər, ancaq cəsarətli təxəyyüllərini birbaşa həyata keçirmək və sonra onu vermək istəyirdilər. uzaqda.

“Biz özümüz hələ nə edəcəyimizi bilmirik, ancaq Allaha ümid bəsləyəcəyik və bəlkə də bizim üçün padşahın sözü utanmayacaq.

Beləliklə, Platov ağlını başından alır, Tula da.

Platov yırğalandı və yelləndi, ancaq tulanı bükə bilməyəcəyini gördü, onlara nimfosoriya ilə bir enfiye qutusu verdi və dedi:

- Yaxşı, iş yoxdur, qoy, - deyir, - yolunuz düşsün; Mən sənin nə olduğunu bilirəm, yaxşı, tək, ediləcək bir şey yoxdur - sənə inanıram, amma almazı əvəz etməmək və ingilis gözəl işini korlamamaq üçün sadəcə baxın, amma uzun müddət narahat olmayın, çünki mən çox səyahət: iki həftə keçməyəcək, mən sakit Dondan Peterburqa necə dönəcəyəm - onda mütləq suverenə göstərəcək bir şeyim olacaq.

Silah ustaları onu tamamilə arxayın etdilər:

"Biz yaxşı iş görməyəcəyik" deyirlər, "ona zərər verməyəcəyik və almazı dəyişdirməyəcəyik, amma iki həftə bizim üçün kifayətdir və siz geri qayıdana qədər bir şeyiniz olacaq. suveren əzəmətə təqdim etməyə layiqdir.

Daha doğrusu, demədilər.

Platov Tulanı tərk etdi və silah ustaları, üç nəfər, onlardan ən bacarıqlısı, bir əyri solaxay, yanağında doğum ləkəsi və məşq zamanı məbədlərindəki saçlar cırıldı, yoldaşları və ailəsi ilə vidalaşdı. , bəli heç kimə heç nə demədən çantalarını götürüb orda yemək lazım olanı qoyub şəhərdən itiblər. Onlar yalnız Moskva forpostuna deyil, əksinə, Kiyev tərəfinə getdiklərini gördülər və Kiyevə dincələn müqəddəslərə baş əymək və ya orada həmişə Kiyevdə qalan canlı müqəddəslərdən birinə məsləhət vermək üçün getdiklərini düşündülər. bolluqda.

Ancaq bu, həqiqətin özü deyil, yalnız həqiqətə yaxın idi. Tula ustalarına üç həftə ərzində Kiyevə piyada getməyə, hətta ondan sonra ingilis xalqı üçün utancverici iş görməyə vaxt tapmağa nə vaxt, nə də məsafə imkan vermirdi. Yaxşı olardı ki, onlar yalnız “iki doxsan mil aralıda” olan və orada çoxlu müqəddəslərin dincəldiyi Moskvaya gedib namaz qılsınlar. Və digər istiqamətdə, Orelə, eyni "iki doxsan", lakin Oreldən Kiyevə yenidən yaxşı beş yüz mil. Tezliklə belə bir yol çəkməyəcəksiniz və bunu etdikdən sonra tezliklə dincəlməyəcəksiniz - uzun müddət ayaqlarınız şirəli olacaq və əlləriniz titrəyəcək.

Digərləri hətta sənətkarların Platovun qarşısında öyündüklərini, sonra fikirləşdikdən sonra soyuqqanlı olduqlarını və indi özləri ilə həm kral qızılı, həm də almazı və ingilis polad birəsini götürərək tamamilə qaçdıqlarını düşünürdülər. onlara problem yaradan bir hal.

Ancaq belə bir ehtimal da tamamilə əsassız idi və indi millətin ümid bağladığı bacarıqlı insanlara layiq deyildi.

Ağıllı insanlar, metal işini bilən Tulyaklar həm də dinin ilk mütəxəssisləri kimi tanınırlar. Bu baxımdan, onların doğma yurdu şöhrətlə doludur, hətta Müqəddəs Athos da: onlar nəinki babillilərlə mahnı oxumaqda ustadırlar, həm də "axşam zəngləri" şəklinin necə yazıldığını bilirlər və əgər onlardan biri özünü daha böyük işlərə həsr edərsə. xidmət edir və monastizmə gedir, sonra belələri ən yaxşı monastır stüardları kimi tanınır və ən bacarıqlı kolleksiyaçılar olurlar. Athos dağında bilirlər ki, Tula xalqı ən gəlirli insanlardır və onlar olmasaydı, Rusiyanın qaranlıq guşələri, yəqin ki, uzaq Şərqin çoxlu müqəddəslərini görməzdi və Athos bir çox faydalı hədiyyələri itirərdi. Rus alicənablığı və dindarlığı. İndi "Athos Tula" müqəddəsləri vətənimizə aparır və götürməyə heç bir şey olmayan yerlərdə də məharətlə pul yığır. Tulyak kilsə təqvası ilə doludur və bu işin böyük təcrübəsizdir və buna görə də Platovu və onunla birlikdə bütün Rusiyanı dəstəkləməyi öhdəsinə götürən üç usta Moskvaya deyil, cənuba doğru getmədi. Onlar ümumiyyətlə Kiyevə deyil, Mtsenskə, Oryol vilayətinin mahal şəhərinə getdilər, burada Müqəddəs Peterin qədim "daşdan kəsilmiş" ikonası var. Nicholas; burada ən qədim dövrlərdə Zuşa çayı boyunca böyük bir daş xaç üzərində üzdü. Bu ikona "dəhşətli və dəhşətli" tiplidir - üzərində Mir-Likiyanın müqəddəsi "tam boyda", hamısı gümüşlə örtülmüş paltar geyinmiş, üzü qara və bir tərəfdən məbəd tutmuş şəkildə təsvir edilmişdir. digərində qılınc - "hərbi üstünlüyü". Məhz bu "qalibiyyət"də şeyin mənası var idi: St. Nikolay ümumiyyətlə ticarət və hərbi işlərin himayədarıdır, xüsusən də "Mtsensk Nikola" və Tula xalqı ona baş əyməyə getdi. Onlar ikonanın yanında, sonra daş çarmıxda dua xidməti göstərdilər və nəhayət, "gecə" evə qayıtdılar və heç kimə heç nə demədən dəhşətli bir sirr içində işə başladılar. Üçü də bir evdə solaxay tərəfə yığışıb qapıları bağladılar, pəncərələrdəki pərdələri bağladılar, Nikolayın şəklinin qarşısında ikon lampasını yandırdılar və işə başladılar.

Bir gün, iki, üç, oturub heç yerə getmirlər, hamı çəkiclə vurur. Onlar belə bir şey düzəldirlər, amma nəyi uydurduqları məlum deyil.

Hamı maraqlanır, amma heç kim heç nə öyrənə bilmir, çünki işçilər heç nə demir, özlərini kənarda göstərmirlər. Fərqli insanlar evə gedir, müxtəlif formalarda qapıları döyürlər ki, od-duz istəyirlər, amma üç sənətkar heç bir tələbi qəbul etmir, hətta nə yedikləri də məlum deyil. Onları qorxutmağa çalışdılar, elə bil məhəllədə bir ev yanır – qorxa-qorxa çölə atılacaqlarmı, sonra düzəltdiklərini ortaya qoyacaqlarmı, amma bu hiyləgər sənətkarların əlindən heç nə alınmayıb; bir dəfə yalnız solaxay çiyinlərinə qədər əyilib qışqırdı:

- Özünü yandır, amma vaxtımız yoxdur, - və yenə də cırılmış başını gizlədib, panjuru sıxıb işə başladı.

Yalnız kiçik yarıqlardan evin içində bir işığın necə parıldadığını görmək olardı və nazik çəkiclərin cingiltili örslərə vurduğunu eşitmək olardı.

Bir sözlə, bütün iş o qədər dəhşətli bir sirrdə aparıldı ki, heç bir şey aşkar olunmadı və üstəlik, kazak Platov sakit Dondan suverenə qayıdana qədər davam etdi və bütün bu müddət ərzində ustalar bunu etdilər. heç kimi görmədi və danışmadı.

Platov çox tələsik və təntənə ilə sürdü: özü də arabada oturdu və keçilərin üstündə sürücünün hər iki tərəfində qamçı olan iki fit çalan kazak oturdu və amansızcasına onu suladı ki, qaçdı. Bir kazak yuxuya getsə, Platov özü onu vaqondan qovacaq və onlar daha da qəzəblə tələsəcəklər. Bu həvəsləndirmə tədbirləri o qədər müvəffəqiyyətlə işləyirdi ki, atlar heç bir stansiyada saxlanıla bilməzdi və həmişə dayanacaq yerindən yüz çapa atılırdı. Sonra yenə kazak faytonçuya cavab verəcək və onlar girişə qayıdacaqlar.

Beləliklə, onlar Tulaya yuvarlandılar - onlar da əvvəlcə Moskva forpostundan yüzlərlə tullandılar, sonra kazak əks istiqamətdə bir qamçı ilə faytonçunun üzərinə hərəkət etdi və eyvanda yeni atları qoşmağa başladılar. Platov vaqondan düşmədi, ancaq fit çalan adama birə qoyub getdiyi sənətkarları tez bir zamanda yanına gətirməyi əmr etdi.

Bir fit çalan qaçdı ki, tezliklə gedib ingilisləri utandırmalı olan işi ona aparsınlar və Platov onun ardınca dönə-dönə yenilərini göndərəndə bir az da bu fit çalan qaçdı. mümkün qədər.

O, bütün fit çalanları dağıtdı və maraqlı camaatın içindən sadə adamlar göndərməyə başladı, hətta özü də səbirsizliyindən ayaqlarını vaqondan qoyur və səbirsizliyi tükənmək istəyir, amma dişlərini sıxır - hələ də hər şey deyil. tezliklə ona göstərdi.

Beləliklə, o zaman hər şey çox səliqəli və tez tələb olunurdu ki, rusların bir dəqiqəsi də faydası boşa getməsin.

Heyrətamiz iş görən Tula ustaları o vaxt işlərini təzəcə bitirirdilər. Fit çalanlar nəfəsləri kəsilib onlara tərəf qaçdılar və maraqlı camaatdan olan adi insanlar heç qaçmadılar, çünki vərdişdən ayaqları yol boyu səpələnib yerə yıxıldı, sonra isə qorxudan baxmamaq üçün Platovda evi vurdular və hər yerdə gizləndilər.

Fısıltıçılar içəri girdilər, indi qışqırdılar və kilidi açmadıqlarını gördükdə, indi mərasim olmadan, panjurlardakı boltlar dartdılar, lakin boltlar o qədər güclü idi ki, heç bir şey vermədilər, qapıları çəkdi və qapılar içəridən palıd boltla bağlandı. Sonra fit çalanlar küçədən kündə götürdülər, onu yanğınsöndürən kimi dam örtüyünün və bütün damın altına soxdular və dərhal söndürdülər. Ancaq dam söküldü və onlar indi yıxıldılar, çünki yaxın malikanəsindəki ustalar havada nəfəssiz işdən o qədər tərli bir spiralə çevrildilər ki, təzə dəbdən olan qeyri-adi bir adam bir dəfə də nəfəs ala bilmədi.

Səfirlər qışqırdılar:

- Siz nə edirsiniz, filankəs, alçaqlar, belə spiralla səhv etməyə belə cürət edirsiniz! Yoxsa bundan sonra sizdə heç bir tanrı yoxdur!

Və cavab verirlər:

- Biz indi son qərənfildə çəkic vururuq və qol vuran kimi işimizi görəcəyik.

Və səfirlər deyirlər:

“O, o saata qədər bizi diri-diri yeyəcək və canımızdan əsər-əlamət belə buraxmayacaq.

Ancaq ustalar cavab verir:

"Səni udmağa vaxtım olmayacaq, çünki sən burada danışarkən artıq son mismarımız vurulmuşdur." Qaç və indi nə daşıdığımızı söylə.

Fısıldayanlar qaçdılar, amma arxayın olmadılar: ağaların onları aldadacağını düşündülər; və buna görə də qaçırlar, qaçırlar və geriyə baxırlar; lakin ustalar onların arxasınca getdilər və o qədər tez tələsdilər ki, hətta vacib bir adama görünmək üçün o qədər də düzgün geyinmədilər və yolda qarmaqları kaftanlarına bağladılar. Onlardan ikisinin əlində heç nə yox idi, üçüncünün, solaxayda isə yaşıl qutuda ingilis polad birəsi olan kral tabutu var idi.

Fit çalanlar Platovun yanına qaçıb dedilər:

- Budurlar!

Platov indi ustalara:

- Hazırdır?

- Hər şey, - cavab verirlər, - hazırdır.

-Bura ver.

Və vaqon artıq yığılıb, faytonçu və postilyon yerindədir. Kazaklar dərhal faytonçunun yanında əyləşib qamçılarını onun üzərinə qaldırıb belə yellədilər və dayandılar.

Platov yaşıl qutunu qopardı, qutunu açdı, pambıq yundan qızılı, bir almaz qozunu çıxartdı – görür: ingilis birəsi orada olduğu kimi yatır, ondan başqa heç nə yoxdur.

Platov deyir:

- Bu nədir? Bəs suverenə təsəlli vermək istədiyiniz işiniz haradadır?

Silah ustaları cavab verdi:

- Bu bizim işimizdir.

Platov soruşur:

- Özü deyəndə nə demək istəyir?

Və silah ustaları cavab verir:

Niyə izah edin? Burada hər şey sizin fikrinizdədir - və təmin edin.

Platov çiyinlərini çəkərək qışqırdı:

- Birə açarı haradadır?

- Elə oradaca, - cavab verirlər, - Birə olan yerdə açar var, bir qozda.

Platov açarı götürmək istədi, amma barmaqları sümük idi: tutdu, tutdu, qarın bitkisinin nə birəsini, nə də açarını tuta bilmədi və birdən qəzəbləndi və kazak tərzində söyüşlər söyləməyə başladı.

- Niyə siz əclaflar heç nə etmədiniz, hətta, bəlkə də, hər şeyi məhv etdiniz! Mən sənin başını çıxaracağam!

Tulalılar ona cavab verdilər:

- Siz bizi boş yerə belə incidirsiniz - biz sizdən, suveren səfirdən olduğu kimi, bütün təhqirlərə dözməliyik, ancaq bizdən şübhələndiyinizə və hətta suveren adını aldatmağa belə bənzədiyimizi düşündüyünüzə görə - indi sizə demirik. işimizin sirrini deyək, amma lütfən, bizi hökmdarın yanına aparın - o, görəcək ki, biz onunla necə insanlarıq və bizim üçün bir utancı varmı.

Və Platov qışqırdı:

"Yalan deyirsən, ey əclaflar, mən sizinlə belə ayrılmayacağam, amma biriniz mənimlə Peterburqa gedəcək və orada nə hiylələrinizin olduğunu öyrənməyə çalışacağam.

Bununla da o, əlini uzadıb, solaxayın yaxasından qısa barmaqları ilə tutdu ki, kazakın bütün qarmaqları uçub getdi və onu vaqona ayaqlarının altına atdı.

“Otur,” deyir, “burda, Peterburqa qədər, bir pubel kimi, hamıya görə mənə cavab verəcəksən”. Sən isə, - fit çalanlara deyir, - indi bələdçisən! Əsnəməyin ki, o biri gün mən də suverenlə Sankt-Peterburqda olacağam.

Ustalar ancaq yoldaş kimi ona deməyə cəsarət etdilər ki, deyirlər, sən onu əlimizdən çəkmədən necə aparırsan? onu geri izləmək olmaz! Platov isə cavab vermək əvəzinə onlara yumruğunu göstərdi - o qədər dəhşətli, kələ-kötür və hamısı doğranmış, birtəhər qaynayıb-qarışmışdı - və hədə-qorxu ilə dedi: "Budur, sizin üçün bir tuqament!" Və kazaklara deyir:

- Uşaqlar, uşaqlar!

Kazaklar, faytonçular və atlar hamısı bir anda işlədilər və solaxaydan çəkmə olmadan qovdular və bir gün sonra, Platovun əmr etdiyi kimi, onu suveren sarayına apardılar və hətta düzgün çaparaq sütunların yanından keçdilər.

Platov ayağa qalxdı, əmrləri götürdü və hökmdarın yanına getdi və əyri sol əlinə girişdə fit çalan kazakları izləməyi əmr etdi.

Platov suverenin qarşısına çıxmaqdan qorxurdu, çünki Nikolay Pavloviç olduqca gözəl və yaddaqalan idi - heç nəyi unutmadı. Platov bilirdi ki, o, mütləq ondan birə haqqında soruşacaq. Beləliklə, o, heç olmasa, işıqda heç bir düşməndən qorxmadı, amma sonra toyuq-cücə verdi: bir tabutla saraya girdi və onu sakitcə sobanın arxasındakı dəhlizə qoydu. Tabutu gizlədən Platov suverenin kabinetində göründü və tez sakit Dondakı kazaklar arasındakı daxili söhbətlər haqqında məlumat verməyə başladı. O, belə fikirləşirdi: hökmdarı bununla məşğul etmək üçün, sonra hökmdarın özü yadına düşüb, birə haqqında danışırsa, sənəd verib cavab verməli, danışmasa, susmalıdır; kabinet valetinə qutunu gizlətməyi və Tula solaxayını vaxt məhdudiyyəti olmadan qala hücrəsinə qoymağı əmr et ki, lazım gələrsə, vaxta qədər orada otursun.

Lakin imperator Nikolay Pavloviç heç nəyi unutmadı və Platov daxili söhbətlərdən danışan kimi dərhal ondan soruşdu:

- Bəs, mənim Tula ustalarım ingilis nimfosoriyasına qarşı necə haqq qazandırdılar?

Platov ona göründüyü kimi cavab verdi.

"Nimfosoriya" deyir, "Əlahəzrət, hər şey eyni məkandadır və mən onu geri gətirdim, lakin Tula ustaları bundan gözəl bir şey edə bilmədilər.

İmperator cavab verdi:

“Sən cəsarətli bir qocasan və mənə dediyin bu ola bilməz.

Platov onu inandırmağa başladı və hər şeyin necə baş verdiyini və Tula xalqının ondan birəsini suverenə göstərməsini istədiklərini söyləməyə qədər necə getdiyini söylədi, Nikolay Pavloviç onun çiyninə vurdu və dedi:

-Bura ver. Bilirəm ki, mənimki məni aldada bilməz. Burada konsepsiyadan kənar bir şey edilir.

Sobanın arxasından bir tabut çıxardılar, ondan parça örtüyü çıxardılar, qızıl bir stəkan və almaz qozunu açdılar - içində bir birə yatır, əvvəllər nə idi və necə yatdı.

İmperator baxıb dedi:

- Nə cəhənnəm şeydir! - Ancaq o, rus ustalarına inamını azaltmadı, amma sevimli qızı Aleksandra Nikolaevnaya zəng etməyi əmr etdi və ona əmr etdi:

- Əlinizdə nazik barmaqlarınız var - kiçik bir açar götürün və mümkün qədər tez bu nymfosoriyada qarın maşını işə salın.

Şahzadə kiçik açarı çevirməyə başladı və birə indi antenalarını hərəkət etdirdi, lakin ayaqlarına toxunmadı. Alexandra Nikolaevna bütün fabriki çəkdi, amma nymphosoria hələ də rəqs etmir və əvvəlki kimi tək bir versiya atmır.

Platov yaşıllaşdı və qışqırdı:

- Oh, onlar it yaramazlarıdır! İndi başa düşürəm ki, niyə orada mənə heç nə demək istəməyiblər. Nə yaxşı ki, onların axmaqlarından birini özümlə apardım.

Bu sözlərlə o, girişə qaçdı, solaxayın saçından tutub irəli-geri çəkməyə başladı ki, qırıntılar uçdu. Platov onu döyməyi dayandırdıqda sağaldı və dedi:

- Təhsil aldığım müddətdə artıq bütün saçlarımı cırmışdım, amma indi bilmirəm niyə belə təkrara ehtiyacım var?

- Bu ona görədir ki, - Platov deyir, - mən sənə ümid edib əsgərliyə getdim və sən nadir bir şeyi korladın.

Lefty deyir:

- Bizə zəmanət verdiyiniz üçün çox şadıq, amma heç nəyi korlamadıq: götürün, ən güclü kiçik sahəyə baxın.

Platov kiçik skop haqqında danışmaq üçün geri qaçdı, lakin solaxay yalnız hədələdi:

- Deyəcəm, - deyir, - filankəs, daha səndən soruşacam.

Və fit çalanlara dirsəklərini sol əlinə daha möhkəm bükmələrini əmr etdi və özü nəfəssiz pilləkənlərə qalxır və dua oxuyur: "Yaxşı padşah, yaxşı ana, saf və saf" və daha sonra zəruri. Pilləkənlərdə dayanan saray əyanları isə hamı ondan üz döndərir, fikirləşirlər: Platov tutulub, indi onu saraydan qovacaqlar, çünki cəsarətinə dözə bilmirdilər.

Platov Levşinanın sözlərini suverenə çatdırarkən indi sevinclə deyir:

– Bilirəm ki, rus xalqım məni aldatmayacaq. - Və yastığa melkoskop gətirməyi əmr etdi.

Elə bu anda melkoskop verildi və hökmdar birəni götürüb şüşənin altına qoydu, əvvəl arxası yuxarı, sonra yan, sonra qarnı ilə - bir sözlə, onu hər tərəfə çevirdilər, amma orada. görüləcək bir şey yox idi. Lakin suveren burada da inamını itirmədi, ancaq dedi:

“Bu silah ustasını indi mənim yanıma gətirin.

Platov xəbər verir:

- Onu geyindirmək lazımdır - onu nə ilə götürüblər, indi isə çox pis formadadır.

Və imperator cavab verir:

- Heç nə - onu olduğu kimi daxil edin.

Platov deyir:

- İndi özün get, filankəs, hökmdarın gözü qarşısında cavab ver.

Və solçu deyir:

- Yaxşı, gedib cavab verim.

O, necə idisə, geyinir: şalda, bir ayağı çəkmədə, o biri ayağı sallanan, ozyamçik isə köhnə, qarmaqlar bağlanmır, itib, yaxası cırılıb; amma heç nə, utanma.

"Bu nədir? - düşünür. - Suveren məni görmək istəyirsə, getməliyəm; və əgər məndə bir tuqament yoxdursa, mən buna səbəb olmamışam və bunun niyə belə olduğunu sizə deyəcəyəm.

Solaxay qalxıb təzim edərkən hökmdar indi ona deyir:

- Bu nədi, qardaş, bu o tərəfə-bu tərəfə baxıb, kiçik bir çərçivəyə saldıq, amma diqqətəlayiq bir şey görmürük?

Və solçu deyir:

– Deməli, əlahəzrət, baxmağa ixtiyarınız varmı?

Əsilzadələr ona baş yelləyirlər: deyirlər, sən demirsən! ancaq nəzakətlə, yaltaqlıqla və ya hiyləgərliklə necə olmalı olduğunu başa düşmür, sadəcə danışır.

Hökmdar deyir:

- Onu müdrikliyə buraxın - bacardığı qədər cavab versin.

İndi də izah etdi:

"Biz," deyir, "belə qoydular" və birəni melkoskopun altına qoydu. “Bax,” deyir, “sən özün heç nə görə bilməzsən”.

Lefty deyir:

“Deməli, əlahəzrət, heç nə görmək mümkün deyil, çünki bu ölçüyə qarşı işimiz daha gizlidir.

İmperator soruşdu:

- Necə olmalıdır?

"Bu," deyir, "yalnız bir ayağını bütün melkoskopun altına gətirmək və addım atdığı hər bir dabanına ayrıca baxmaq lazımdır.

Rəhm edin, mənə deyin, - hökmdar deyir, - bu, artıq çox kiçikdir!

"Amma biz nə edə bilərik" deyən solaxay cavab verir, "əgər bizim işimiz yalnız bu şəkildə nəzərə çarparsa: onda hər şey və sürpriz ortaya çıxacaq.

Solaxanın dediyi kimi onu yerə qoydular və hökmdar yuxarı şüşəyə baxan kimi hər tərəfə nur saçdı - səliqəsiz və tozlu, yuyulmamış sol əlini götürdü, onu qucaqladı və öpdü. dedi, sonra bütün saray əyanlarına üz tutdu və dedi:

“Görürsən, mən hamıdan yaxşı bilirdim ki, ruslar məni aldatmayacaqlar. Baxın, zəhmət olmasa: axı onlar, yaramazlar, at nalına ingilis birəsini vurublar!

Hamı ayağa qalxıb baxmağa başladı: birə həqiqətən bütün ayaqlarına əsl at nalı ilə bürünmüşdü və solaxay bunun heç də heyrətamiz olmadığını bildirdi.

- Əgər, - deyir, - beş milyona böyüdən daha yaxşı kiçik dürbün olsaydı, - deyər, - hər nalda ustadın adının yazıldığını görməyə dəyər: o nalı hansı rus ustası düzəldib.

- Bəs sənin adın buradadır? suveren soruşdu.

"Heç belə deyil" deyə solaxay cavab verir, "məndə yoxdur.

Niyə də yox?

“Çünki,” deyir, “mən bu nallardan kiçik işləmişəm: nalları tıxanmış qərənfillər düzəltmişəm, artıq heç bir kiçik ölçü götürə bilməz.

İmperator soruşdu:

"Bu sürprizi hazırlaya biləcəyiniz melkoskopunuz haradadır?"

Solçu cavab verdi:

- Biz kasıb adamlarıq və kasıblığımıza görə əlimizdə kiçik bir sahə yoxdur, amma gözümüzə belə vurmuşuq.

Sonra digər saray əyanları solaxay işinin söndüyünü görüb onu öpməyə başladılar və Platov ona yüz rubl verib dedi:

- Bağışla, qardaş, saçından qopardım.

Lefty deyir:

- Allah bağışlayar - başımıza belə qar birinci dəfə deyil.

Lakin o, daha danışmırdı və heç kimlə danışmağa vaxtı da yox idi, çünki suveren bu fərasətli nimfosoriyanın dərhal yerə qoyulmasını və İngiltərəyə geri göndərilməsini əmr etdi - hədiyyə kimi, başa düşsünlər ki, biz təəccüblənmədilər. Və hökmdar əmr etdi ki, bütün dilləri öyrənən xüsusi bir kuryer birəni daşısın, o da solaxay idi və özü ingilislərə işi və Tulada necə ustalarımız olduğunu göstərə bilər.

Platov onu vəftiz etdi.

“Qoy,” deyir, “bərəkət olsun sənə, mən də yolda sənə öz turşumu göndərəcəyəm. Az içmə, çox içmə, amma az iç.

Və belə etdi - göndərdi.

Qraf Kiselvrode isə əmr etdi ki, solaxay Tulyakovo milli hamamında yuyulsun, bərbərxanada kəsilsin və məhkəmə xoristindən təntənəli kaftan geyindirsin ki, onun hansısa tərifli rütbəsi varmış kimi görünsün.

Necə də onu belə qəlibə salıblar, yolda Platovun turşu ilə çay verib, bağırsaqları titrəməsin deyə, mümkün qədər kəmərini sıxıb, Londona aparıblar. Buradan solaxayla yad baxışlar getdi.

Solaxaylı kuryer çox sürətlə sürdü ki, Peterburqdan Londona dincəlmək üçün heç yerdə dayanmadılar, ancaq hər stansiyada bağırsaqlar və ağciyərlər qarışmasın deyə, kəmərlər artıq bir nişanla bərkidildi; lakin bir solaxay kimi, hökmdara təqdim edildikdən sonra, Platovun əmri ilə xəzinədən şərabın bir hissəsi doyunca güvənir, o, yemək yemədən, tək bununla dolanır və bütün Avropada rus mahnıları oxuyur. , yalnız yad tərzdə nəqarət etdi: “Ay lyuli - se tre zhuli ".

Kuryer onu Londona gətirən kimi o, sağ adama göründü və tabutu verdi və solaxayını otel otağına qoydu, lakin o, tezliklə burada darıxdı, hətta yemək istədi. Qapını döydü və indi onu iaşə otağına aparan xidmətçinin ağzını göstərdi.

Solaxay stolun arxasına oturub oturdu, amma ingiliscə nəsə soruşmağı bilmir. Ancaq sonra təxmin etdi: yenə barmağı ilə masaya vurub özünü ağzında göstərəcəkdi - ingilislər təxmin edir və xidmət edir, amma həmişə lazım olanı deyil, ona uyğun olmayanı qəbul etmir. Ona özlərinin hazırladıqları odda qaynar yemək verdilər, - deyir: "Bunu yeyə biləcəyini bilmirəm" və yemədi; onun yerinə dəyişdilər və başqa bir qab verdilər. Həm də onların araqlarını içmədim, çünki yaşıldır - deyəsən, vitriol ilə ədviyyatlıdır, amma mən ən təbii olanı seçdim və badımcan üçün sərin yerdə kuryer gözləyirəm.

Kuryerin nymphosoria-nı təhvil verdiyi şəxslər, bu dəqiqə onu ən güclü kiçik miqyasda araşdırdılar və indi ictimai bəyanatlarda təsvir edildi ki, sabah böhtan geniş ictimaiyyətə açıqlansın.

- Bu ustanın özü də, - deyirlər, - indi görmək istəyirik.

Kuryer onları otağa, oradan isə solaxayımızın artıq kifayət qədər qızardığı yemək qəbulu salonuna apardı və dedi: "Budur!"

Britaniyalı solaxaylar indi çiyinlərində və özlərinə bərabər - əllərlə əl çalırlar. “Yoldaş,” deyirlər, “yoldaş yaxşı ustadır, “sənlə sonra danışarıq, indi də sənin sağlığın üçün içəcəyik”.

Çoxlu şərab, solaxaydan birinci qədəh istədilər, amma o, nəzakətlə birincini içmədi: fikirləşir ki, bəlkə zəhlətökəndən onu zəhərləmək istəyirsən.

- Yox, - deyir, - bu, nizam-intizam deyil: artıq Polşada usta yoxdur - qabaqda yeyin.

İngilislər bütün şərabları onun qarşısında sınadılar və sonra ona tökməyə başladılar. Ayağa qalxdı, sol əli ilə çarpazlaşdı və onların sağlamlığına içdi.

Onun sol əli ilə çarpazlaşdığını görüb kuryerdən soruşdular:

O, lüterandır, yoxsa protestantdır?

Kuryer deyir:

– Xeyr, o, lüteran və ya protestant deyil, rus inancındandır.

Niyə özünü sol əli ilə çarpazlayır?

Kuryer dedi:

O, solaxaydır və hər şeyi sol əli ilə edir.

İngilislər daha da təəccüblənməyə başladılar - həm solaxanı, həm də kuryeri şərabla doldurmağa başladılar və buna görə də tam üç gün bacardılar, sonra deyirlər: "İndi bəsdir". Erfiksli su simfoniyasına görə, qəbul etdilər və tamamilə təzələnərək solaxaydan soruşmağa başladılar: o, harada oxuyub, nə oxuyub və hesabını nə qədər bilir?

Lefty deyir:

- Elmimiz sadədir: amma Zəbur və Yarım Yuxu Kitabı, biz isə heç hesab bilmirik.

İngilislər bir-birinə baxıb dedilər:

- Təəccüblüdür.

Və Lefty onlara cavab verir:

“Bizdə hər yerdə var.

- Bəs bu nədir, - soruşurlar, - Rusiyadakı "Yuxu kitabı" üçün?

"Bu," o deyir, "bir kitabdır ki, əgər Məzmurda Kral Davud falçılıq haqqında açıq-aydın bir şey açıqlamayıbsa, Yarım Yuxu Kitabında əlavəni təxmin edirlər.

Deyirlər:

- Çox heyif, hesabdan heç olmasa dörd toplama qaydasını bilsəydiniz daha yaxşı olardı, o zaman bu, bütün Polusonnikdən çox sizin üçün daha faydalı olardı. Onda başa düşə bilərsiniz ki, hər maşında bir güc hesablaması var; əks halda siz öz əlinizdə çox bacarıqlısınız və nimfosoriyada olduğu kimi belə kiçik bir maşının ən dəqiq dəqiqlik üçün nəzərdə tutulduğunu və nallarını daşıya bilməyəcəyini dərk etmədiniz. Bunun vasitəsilə indi nymphosoria tullanmır və rəqs də rəqs etmir.

Solçu razılaşdı.

- Bu barədə, - deyir, - şübhəsiz ki, biz elmlərə getməmişik, ancaq vətənimizə sədaqətlə bağlıyıq.

İngilislər ona deyirlər:

- Bizimlə qalın, biz sizə böyük təhsil verəcəyik və siz heyrətamiz bir usta olacaqsınız.

Lakin solaxay bununla razılaşmadı.

“Mənim var” deyir, “evdə valideynlərim var.

İngilislər valideynlərinə pul göndərmək üçün özlərini çağırdılar, lakin solaxay onu almadı.

"Biz," deyir, "vətənimizə sadiqik və bibim artıq qocadır, valideynim isə yaşlı qadındır və kilsəsində kilsəyə gedirdi və burada tək mənim üçün çox darıxdırıcı olacaq. , çünki mən hələ bakalavr pilləsindəyəm.

“Sən,” deyirlər, “öyrəş, qanunumuzu qəbul et, səninlə evlənək”.

"Bu," deyə solaxay cavab verdi, "heç vaxt ola bilməz.

- Niyə belədir?

"Çünki," deyə cavab verir, "bizim rus inancımız ən doğrudur və bizim sağçıların inandığı kimi, nəsillər də inanmalıdır."

İngilislər deyirlər: “Siz bizim imanımızı bilmirsiniz: bizdə eyni xristian qanunu və eyni İncil var.

Solaxay cavab verir: “İncil, həqiqətən, hər kəsdə bir var, ancaq bizim kitablarımız sizinkindən daha qalındır, imanımız isə daha dolğundur.

Niyə bunu belə mühakimə edə bilərsiniz?

O cavab verir: “Bizdə bu var, bütün aşkar sübutlar var.

- Və belədir, - deyir, - bizdə bütləşdirilmiş nişanlar, tabut başları və qalıqları var, amma sizin heç bir şeyiniz yoxdur və hətta bir bazar günü istisna olmaqla, fövqəladə bayramlar yoxdur və ikinci səbəbə görə - bir ingilis qadını ilə mənə , qayınanalı olsaq da yaşamaq utanc verici olacaq.

- Niyə belədir? soruşurlar. - Siz diqqətdən kənarda qalmayın: bizimkilər də çox təmiz geyinib, ev-eşiyinə.

Solçu deyir:

- Mən onları tanımıram.

İngilis cavabı:

- Mahiyyətin fərqi yoxdur - öyrənə bilərsiniz: biz sizi böyük dindar edəcəyik.

Lefti utandı.

- Niyə, - deyir, - boş yerə qızları aldatmaq. - Və imtina etdi. - Qrandevu, - deyir, - bu, ustadın işidir, amma bizə yaraşmaz, bundan evdə, Tulada xəbər tutsalar, məni böyük ələ salarlar.

İngilislər maraqlı idi:

- Bəs, - deyirlər, - böyük deyu yoxdursa, xoş seçim etmək üçün belə hallarda necə davranırsınız?

Solaxay onlara mövqeyimizi izah etdi.

“Bizimlə,” deyir, “kişi bir qızla bağlı təfərrüatlı niyyəti aşkar etmək istəyəndə, danışan bir qadın göndərir və o, bəhanə gətirən kimi, nəzakətlə birlikdə evə girirlər və gizlənmədən qıza baxırlar. , lakin bütün qohumluqları ilə.

Başa düşdülər, amma cavab verdilər ki, onların danışıq danışan qadınları yoxdur və belə bir vərdiş adi deyil və solaxay dedi:

- Bu, daha xoşdur, çünki belə bir şey edirsənsə, bunu ətraflı niyyətlə etməlisən, amma yad bir millətə münasibətdə bunu hiss etmədiyim üçün qızları niyə aldatmaq lazımdır?

İngilislər də onun bu mühakimələrində onu bəyəndilər, ona görə də xoş əlləri ilə onun çiyin və dizlərinin üstündən keçdilər və özləri də soruşdular:

"Biz," deyirlər, "yalnız maraqla bilmək istərdik: qızlarımızda hansı pis əlamətləri görmüsən və niyə onların ətrafında qaçırsan?"

Solaxay onlara səmimi cavab verdi:

- Mən onları ləkələmirəm, ancaq paltarların bir növ onların üzərində yellənməsini bəyənmirəm və nə geyindiklərini və hansı məqsədlə geyindiklərini ayırd edə bilmirəm; burada bir şey var və onun altında başqa bir şey sancılır və əllərdə bir növ ayaq var. Çox dəqiq desək, sapage meymunu təmtəraqlı talmadır.

İngilislər güldü və dedi:

Bunda sizə mane olan nədir?

"Heç bir maneə yoxdur" deyən solaxay cavab verir, "amma mən yalnız onun hər şeyi başa düşməsini gözləmək ayıb olacağından qorxuram.

- Doğrudanmı, - deyirlər, - üslubunuz daha yaxşıdır?

"Bizim üslubumuz," deyə cavab verir, "Tulada sadədir: hamı öz bağlarında, hətta iri xanımlar da bizim bağlarımızı taxır.

Onu da xanımlarına göstərdilər, orada ona çay töküb soruşdular:

- Niyə üzünü gurlayırsan?

Cavab verdi ki, biz, deyir, çox şirin-şirin öyrəşməmişik.

Sonra ona rus dilində bir loxma verdilər.

Onlara bunun daha pis göründüyü göstərilir və deyir:

- Bizim zövqümüzə görə daha dadlıdır.

İngilislər onu heç nə ilə aşağı sala bilmədilər ki, həyatlarına aldansın, ancaq onu qısa müddətə qalmağa razı saldılar və o vaxt onu müxtəlif zavodlara aparıb bütün sənətlərini göstərəcəkdilər.

- Sonra, - deyirlər, - biz onu gəmimizlə gətirib Peterburqa diri-diri çatdıracağıq.

Bununla razılaşdı.

İngilislər solçuları əllərinə aldılar və rus kuryerini Rusiyaya geri göndərdilər. Kuryerin rütbəsi olsa da, müxtəlif dillərdə təlim keçsə də, onunla maraqlanmırdılar, solaxayla maraqlanırdılar, getdilər solaxanı sürməyə, hər şeyi ona göstərirdilər. Onların bütün istehsalını izləyirdi: həm metal zavodları, həm sabun-mişar zavodları, həm də bütün təsərrüfat quruluşları, xüsusən iş məzmununa görə onu çox sevirdi. Əllərində olan hər bir işçi daima doludur, qırıntılarla deyil, hər kəsin üstündə ayaqlarını heç bir yerdən kəsməmək üçün dəmir düyünlü qalın ayaq biləyi geyinmiş bacarıqlı tunik jilet geyinir; boilie ilə deyil, təlim ilə işləyir və bir ipucu var. Hər kəsin gözü qarşısında vurma cədvəli asılır və silinə bilən planşet əlindədir: ustanın etdiyi hər şey, bloka baxır və konsepsiya ilə yoxlayır, sonra planşetdə bir şey yazır, digərini silir. və səliqə ilə azaldır: tsifirlərdə yazılanlar, sonra və əslində çıxır. Və bayram gələcək, onlar bir cütə toplaşacaqlar, əllərinə bir çubuq götürəcəklər və lazım olduğu kimi bəzəkli və nəcib bir şəkildə gəzintiyə çıxacaqlar.

Solaxay onların bütün həyatını və bütün işlərini kifayət qədər görmüşdü, lakin ən çox o, elə bir Obyektə diqqət yetirdi ki, ingilisləri çox təəccübləndirdi. O, yeni silahların necə hazırlanması ilə deyil, köhnələrin hansı formada olması ilə o qədər də maraqlanırdı. Hər şey dolanır, tərifləyir və deyir:

- Bizim edə biləcəyimiz budur.

Köhnə silaha çatanda barmağını lüləyə qoyur, divarlar boyunca hərəkət edir və ah çəkir:

- Bu, - deyir, - bizimkilərə qarşı ən gözəl nümunə deyil.

İngilislər solaxayın nə gördüyünü təxmin edə bilmədi və soruşdu:

“Ola bilməz,” deyir, “Mən bilirəm ki, bizim generallar buna nə vaxtsa baxıblar, ya yox?”

Ona deyirlər:

Burada olanlar yəqin ki, baxırdılar.

- Bəs necə, - deyir, - əlcəkli idilər, yoxsa əlcəksiz?

“Generallarınız” deyirlər, “paraddırlar, həmişə əlcək geyinirlər; deməli burada da olub.

Lefti heç nə demədi. Ancaq birdən narahat olaraq sıxılmağa başladı. O, həsrət çəkdi və ingilislərə dedi:

- Bütün təamlara görə təvazökarlıqla təşəkkür edirəm və mən sizinlə olan hər şeydən çox razıyam və görməli olduğum hər şeyi artıq görmüşəm və indi daha çox evə getmək istəyirəm.

Onu daha saxlaya bilmədilər. Onu quru ilə buraxa bilməzsən, çünki o, bütün dillərdə danışmağı bilmirdi, amma suda üzmək yaxşı deyildi, çünki payız, fırtınalı vaxt idi, amma ilişib qaldı: getsin.

“Fırtınaölçənə baxdıq” deyirlər, “fırtına olacaq, boğula bilərsən; bu sizin Finlandiya körfəzinizin olması deyil, amma əsl Bərk Yer dənizi budur.

- Hər şey eynidir, - cavab verir, - harda ölmək, - hər şey birdir, Allahın iradəsidir, amma mən doğma yurduma qayıtmaq istəyirəm, çünki əks halda bir növ dəlilik əldə edə bilərəm.

Onu zorla tutmadılar: yedizdirdilər, pulla mükafatlandırdılar, yadigar olaraq ona trepeterli qızıl saat verdilər və gec payız səfərində dənizin sərinliyinə görə ona palıdlı flanel palto verdilər. başında külək başlığı. Çox isti geyindilər və solaxayı Rusiyaya gedən gəmiyə apardılar. Burada əsl centlmen kimi ən yaxşı şəkildə solaxay yerləşdirdilər, lakin o, digər cənablarla qapanış otağında oturmağı sevmirdi və utanırdı, amma göyərtəyə çıxır, hədiyyənin altında oturur və soruşurdu: "Bizim Rusiya haradadır?"

Soruşduğu ingilis əlini o tərəfə tutacaq və ya başını yelləyəcək, o da üzünü ora çevirib səbirsizliklə doğma səmtə baxacaq.

Onlar Bərk Torpaq dənizində bufetdən çıxan kimi onun Rusiyaya həvəsi o qədər şiddətləndi ki, onu sakitləşdirmək mümkün deyildi. Su təchizatı dəhşətli hala gəldi, amma solaxay kabinələrə düşmür - hədiyyənin altında oturur, kapotunu çəkir və vətənə baxır.

Dəfələrlə ingilislər onu aşağı çağırmaq üçün isti bir yerə gəldilər, amma narahat olmamaq üçün hətta təpikləməyə başladı.

“Xeyr,” deyə cavab verir, “mənim üçün kənarda daha yaxşıdır; əks halda qvineya donuzu çırpınaraq damın altında mənimlə olacaq.

Buna görə də hər zaman xüsusi bir hadisəyə qədər getmədim və buna görə solaxayımızın kədərinə rus dilində danışmağı bilən bir yarım skipper çox xoşuma gəldi. Bu yarımskipper rus quru adamının bütün pis havalara tab gətirə biləcəyinə təəccüblənə bilməzdi.

- Aferin, - deyir, - rus! Gəl içək!

Lefti içdi.

Və yarım kapitan deyir:

Solaxay və bir az daha içdi və sərxoş oldu.

Kapitan ondan soruşur:

– Dövlətimizdən Rusiyaya hansı sirri gətirirsiniz?

Lefty deyir:

- Bu mənim işimdir.

"Əgər belədirsə," deyə yarımkapiter cavab verdi, "onda gəlin sizinlə bir İngilis pareyi saxlayaq."

Solçu soruşur:

- Elə ki, tək heç nə içmirsən, amma hər şeyi bərabər içirsən: biri nə, sonra mütləq digəri və kim kimi içirsə, bu təpədir.

Solaxay düşünür: göy buludlu, qarın şişir - cansıxıcılıq böyükdür və Putin uzundur və dalğanın arxasında doğma yerinizi görə bilməzsiniz - hələ də mərc etmək daha əyləncəli olacaq.

“Yaxşı,” deyir, “gəlir!”

- Düzünü desəm.

“Bəli, belədir” deyir, “narahat olmayın.

Razılaşdılar və əl sıxdılar.

Onlar Bərk Torpaq dənizində yenidən mərc oynamağa başladılar və Riqa Dinamindesinə qədər içdilər, lakin hamısı bərabər şəkildə getdilər və bir-birlərinə boyun əymədilər və o qədər səliqəli şəkildə bərabər idilər ki, biri dənizə baxanda gördü ki, şeytan sudan dırmaşırdı, buna görə də indi digərinə də eyni şey oldu. Qırmızı saçlının xislətini yalnız yarımskipper görür, solaxay isə onun siçan kimi tünd olduğunu deyir.

Lefty deyir:

- Özünüzü keçin və üz çevirin - bu uçurumdan gələn şeytandır.

İngilis isə “bu, dəniz gözüdür” deyə iddia edir.

"İstəyirsən," deyir, "səni dənizə atacağam?" Qorxma - indi səni mənə qaytaracaq.

Və solçu deyir:

- Belədirsə, atın.

Yarımkapiter onu arxadan tutub yan tərəfə apardı.

Dənizçilər bunu gördülər, onları saxladılar və kapitana xəbər verdilər və o, hər ikisini aşağı mərtəbədə kilidləməyi və onlara rom, şərab və soyuq yemək verməyi əmr etdi ki, həm içsinlər, həm yesinlər, həm də mərcə girsinlər - və xidmət etmədilər. odla isti studing, çünki onlar bağırsaqlarında spirt yandıra bilərlər.

Beləliklə, onları Peterburqa kilidlədilər və onlardan heç biri bir-biri ilə mərc qazanmadı; sonra onları müxtəlif vaqonlara qoydular və ingilisi Aqlitskaya sahilindəki elçinin evinə, solaxayını isə məhəlləyə apardılar.

Beləliklə, onların taleyi çox fərqli olmağa başladı.

Onlar ingilisi səfirliyin evinə gətirən kimi dərhal yanına həkim və əczaçı çağırıblar. Həkim onu ​​onunla isti vannaya salmağı əmr etdi və əczaçı dərhal qutta-perça həbini bükdü və özü ağzına qoydu, sonra hər ikisi birlikdə götürdülər və lələk çarpayısının üstünə qoydular və üstünə örtdülər. üstünə xəz palto qoyub tərləməyə, heç kim onu ​​narahat etməsin, hər şey Səfirliyə əmr verildi ki, heç kim asqırmağa cəsarət etməsin. Həkimlə əczaçı yarışkiper yuxuya gedənə qədər gözlədilər, sonra ona başqa quttaperça həbi hazırladılar, başının yanındakı stolun üstünə qoyub getdilər.

Solaxay isə kvartalda yerə atıldı və soruşdu:

- O kimdir və haradandır, pasportun və ya başqa sənədin var?

Və o, xəstəlikdən, içkidən və uzun müddət qığılcımdan o qədər zəifləyib ki, bir sözə cavab vermir, ancaq inləyir.

Sonra dərhal onu axtarıblar, əlvan paltarını və trepeterli saatını çıxarıb pulu götürüblər və məhkəmə icraçısı özü qarşıdan gələn taksi ilə xəstəxanaya pulsuz göndərilməsi barədə göstəriş verib.

Polis solaxayını kirşəyə mindirdi, lakin uzun müddət qarşıdan gələni tuta bilmədi, çünki taksilər polislərdən qaçır. Solaxay isə həmişə soyuq parathanın üstündə uzanırdı; sonra bir polis taksi sürücüsünü tutdu, yalnız isti tülkü olmadan, çünki belə bir vəziyyətdə tülkü özlərinin altında kirşədə gizlədirlər ki, polislərin ayaqları tez üşüsün. Solaxayı elə üstü açıq sürdülər, amma bir kabinədən digərinə köçürməyə başlayanda hər şeyi atırlar, yığmağa başlayırlar – qulaqlarını cırırlar ki, yaddaşa gəlsin.

Onu bir xəstəxanaya gətirdilər - çəkmə olmadan qəbul etmirlər, başqasına gətirdilər - orda da qəbul etmirlər və s. üçüncü, dördüncü də - səhərə qədər sürüklədilər. onu bütün ucqar əyri yollarda və hər şeyi köçürdü ki, hər tərəfə döydü. Sonra bir köməkçi həkim polisə dedi ki, onu Obuxvinsk adi xalq xəstəxanasına aparsın, orada naməlum sinifdən olan hər kəsin ölməsi qəbul edilir.

Burada qəbz verməyi, sökülənədək solaxanı dəhlizdə döşəməyə qoymağı tapşırdılar.

Və elə həmin vaxt ingilis yarımskipper ertəsi gün ayağa qalxdı, bağırsaqlarında başqa bir qutta-perça həbi uddu, yüngül səhər yeməyi üçün vaşaqlı bir toyuq yedi, erfikslə yudu və dedi:

- Mənim rus yoldaşım haradadır? Mən gedib onu axtaracağam.

Geyinib qaçdım.

Təəccüblü bir şəkildə, yarımkapiter birtəhər solaxanı tapdı, ancaq onu hələ çarpayıya qoymamışdılar və o, dəhlizdə yerdə uzanıb ingilisə şikayət edirdi.

- Mən istərdim, - deyir, - hökmdara iki söz demək lazımdır.

İngilis qraf Kleinmichelin yanına qaçdı və səs-küy saldı:

- Bu mümkündür! O, - deyir, - Oveçkinin xəz paltarı olsa da, insanın ruhu belədir.

İngilis balaca bir insanın ruhunu xatırlamağa cəsarət etməmək üçün indi bu mülahizə üçün oradan çıxdı. Sonra kimsə ona dedi: "Yaxşısı, kazak Platovun yanına getsən - onun sadə hissləri var".

İngilis indi divanda oturmuş Platova çatdı. Platov onu dinlədi və solaxayını xatırladı.

“Yaxşı, qardaş,” deyir, “mən onu çox qısaca tanıyıram, hətta saçını da dartmışam, amma belə bir uğursuz vaxtda ona necə kömək edəcəyimi bilmirəm; çünki mən artıq vaxtıma tam xidmət etmişəm və tam çəkiliş almışam - indi artıq mənə hörmət etmirlər - və siz tez komendant Skobelevin yanına qaçırsınız, o, bacarıqlıdır və bu hissədə təcrübəlidir, nəsə edəcək.

Yarımkapiter də Skobelevin yanına getdi və ona hər şeyi danışdı: solaxayın hansı xəstəliyi var və niyə baş verib. Skobelev deyir:

- Mən bu xəstəliyi başa düşürəm, ancaq almanlar müalicə edə bilmir və burada sizə ruhanilərdən bir həkim lazımdır, çünki onlar bu misallarda böyüyüblər və kömək edə bilərlər; Mən indi rus həkimi Martın-Solskini ora göndərəcəyəm.

Ancaq yalnız Martyn-Solski gələndə solaxay artıq qaçırdı, çünki başının arxası parat üzərində parçalanmışdı və o, yalnız aydın şəkildə tələffüz edə bildi:

- Suverene deyin ki, britaniyalılar silahlarını kərpiclə təmizləmirlər: bizimkini də təmizləməsələr də, Allah eləməsin, onlar atəş üçün yararsızdırlar.

Və bu sədaqətlə solaxay özünü çarpazlayıb öldü. Martin-Solski dərhal getdi, bunu suverenizə çatdırmaq üçün qraf Çernışevə bildirdi və qraf Çernışev ona qışqırdı:

"Bilin" deyir, "qusdurucu və laksatifinizi bilin və öz işinizə qarışmayın: Rusiyada bunun üçün generallar var.

Suverene heç vaxt deyilmədi və təmizləmə Krım kampaniyasına qədər davam etdi. Bu zaman onlar silahları doldurmağa başladılar və lülələr kərpiclə təmizləndiyi üçün güllələr onların içində sallandı.

Burada Martın-Solski Çernışevə solaxay haqqında xatırlatdı və qraf Çernışev dedi:

"Cəhənnəmə get, ey sakit tütək, öz işinə qarışma, əks halda etiraf edərəm ki, bu barədə səndən heç eşitməmişəm və sən də bunu başa düşəcəksən."

Martyn-Solsky düşündü: "O, həqiqətən açacaq" və o, susdu.

Və vaxtında Krımda, düşmənlə müharibədə solaxay sözləri suverenizə gətirsəydilər, tamam başqa dönüş olardı.

İndi bütün bunlar artıq “keçmiş günlərin işləridir”: “qədimlik ənənələri” isə dərin olmasa da, əfsanənin inanılmaz anbarına və onun qəhrəmanının epik xarakterinə baxmayaraq, bu ənənələri unutmağa tələsməyə ehtiyac yoxdur. . Solaxayın xüsusi adı, bir çox böyük dahilərin adları kimi, nəsillər üçün əbədi olaraq itirilir; lakin xalq fantaziyasının təcəssüm etdirdiyi mif kimi maraqlıdır və onun sərgüzəştləri ümumi ruhu yerində və düzgün tutmuş bir dövrün yada salınması kimi xidmət edə bilər.

Möhtəşəm solaxay kimi ustalar, şübhəsiz ki, Tulada artıq yoxdur: maşınlar istedad və hədiyyələrin bərabərsizliyini bərabərləşdirdi və çalışqanlığa və dəqiqliyə qarşı mübarizədə dahi parçalanmır. Qazancın artmasına müsbət yanaşan maşınlar bəzən ölçüləri aşaraq məşhur fantaziyanı indiki kimi inanılmaz əfsanələr yazmağa ruhlandıran bədii şücaətə üstünlük vermirlər.

İşçilər, əlbəttə ki, mexanika elminin praktiki cihazlarının onlara gətirdiyi faydaları necə qiymətləndirəcəklərini bilirlər, lakin keçmiş qədimliyi qürur və sevgi ilə xatırlayırlar. Bu, onların dastanıdır və üstəlik, çox "insan ruhu" ilə.

Leskovun "Solçu" hekayəsi 1881-ci ildə nəşr olundu. Əsər ingilis ustalarını bacarıqla üstələməyi bacaran parlaq Tula silah ustasına həsr edilmişdir. Amma onun istedadı vətənində dəyərləndirilməyib, nəticədə hamının unudulub, xəstəxanada dünyasını dəyişib. Hekayənin adı “Solçu” (“Tula çəp solaxay və Polad birə haqqında nağıl”) “skazka” hekayə tərzini müəyyən edir. Hekayənin 20 fəslindən yalnız sonuncusu müəllifin özünün əksidir. Qalanların hamısında rəvayətçinin, gildiya komandirinin adından nəql olunur.

Baş rol

Solçu- Tula silah ustası, yoldaşları ilə birlikdə bir İngilis mexaniki birəsini geyindirdi.

Digər personajlar

Platov- Aleksandr Pavloviçin, sonra Nikolay Pavloviçin yanında xidmət edən Don kazaklarının atamanı.

Aleksandr Pavloviç- İngiltərəyə səfəri zamanı saat mexanizminin birə hədiyyə edilən Rusiya imperatoru.

Nikolay Pavloviç- Tula ustalarına ingilis birəsini təkmilləşdirməyi əmr edən rus imperatoru.

Tula ustaları- İngiltərədən Aleksandr Pavloviçin gətirdiyi mikroskopik saat mexanizmi ilə at nalı doldurmağı bacaran silah ustaları.

İngilis ustaları- Tula sənətini tanıyan silah ustaları və mühəndislər. Onlar solaxayı Rusiyaya getməməyə razı salıb, müxtəlif texniki yeniliklərlə tanış ediblər.

Martyn-Sokolski– həkim Solunun son xahişini çatdırmağa çalışır.

Çernışev- Xarici işlər naziri.

Fəsil 1

Rusiya İmperatoru Aleksandr Pavloviç, 1812-ci il Napoleonla müharibənin nəticələrinin yekunlaşdığı Vyana Şurasından sonra Avropaya səfərə yola düşür. Hər yerdə ona imperatorun heyran olduğu müxtəlif maraqlar göstərilirdi. Lakin səfərdə onunla birlikdə olan Don atamanı Platov kralın fikrini bölüşmürdü. O, inanırdı ki, rus ustaları əcnəbilərdən heç də pis deyillər.

Turun sonunda çar İngiltərəyə gəlir.

Fəsil 2

İngilislər rus çarına texniki nailiyyətlərini göstərməyə başladılar. İskəndər xarici elmdən məmnun idi və rusların əcnəbilərdən uzaq olduğuna tamamilə əmin idi. Platov ingilis ustalarını aşağılamaq üçün əlindən gələni etdi, rusların hər şeydə onlardan üstün olduğunu iddia etdi. Beləliklə, ingilislər çara “naməlum, təkrarolunmaz ustad”ın gözəl işinin “tapançasını” göstərdilər.

Suveren rusların belə bir möcüzə yaratmağa qadir olmadığı üçün kədərləndi. Platov isə tapançanın qıfılını açıb göstərdi ki, onu “Tula şəhərində İvan Moskvin” hazırlayıb. Belə bir kəşf ingilisləri çaşdırdı və onlar Platovun etiraz edəcəyi heç bir şeyin olmadığı belə bir texnologiya möcüzəsi yaratmağa qərar verdilər.

Fəsil 3

Səhər rus çarı və Platov şəkər zavodunu görməyə getdilər, sonra onları "dünyanın hər yerindən mineral daşlar və nimfosoriyalar topladıqları son maraqlar kabinetinə" gətirdilər. Burada İsgəndərə ingilis ustalarının yaratdığı ömür boyu saat mexanizmli mexaniki birə göstərilib. O, tullanmağı və rəqs etməyi bacarırdı. Sevinən imperator ingilislərə bir milyon verdi və onlar da bunun üçün ona bu texnologiya möcüzəsini verdilər. İmperator birəni almazdan hazırlanmış qutuya qoydu, onu enfiye qutusuna endirib vətəninə yola düşdü.

Fəsil 4

İsgəndərin ölümünə qədər bir birə enfiye qutusunda qaldı. Öləndə o, həyat yoldaşı Yelizaveta Alekseevnaya təhvil verildi və ondan yeni imperator Nikolay Pavloviçin yanına getdi. Çar əvvəlcə birə ilə maraqlanmadı, amma sonra onu niyə uzun illər qardaşı İskəndərdə saxladığını düşünməyə başladı.

Qoca Don atamanı Platov saraya gələnə qədər heç kim bu tapmacanı həll edə bilməzdi. O, Nikolaya vaxtilə ingilis ustalarından götürdüyü “melkoskop” verdi və çar bir polad birə atladığını gördü. Amma İskəndərdən fərqli olaraq yeni padşah yadellilərə boyun əymədi. Platova rus ustalarının yanına getməyi tapşırdı ki, onlar ingilis birəsindən daha heyrətamiz bir şey yaratmağa çalışsınlar.

Fəsil 5

Suverenin iradəsini yerinə yetirən Platov, silah ustaları ilə məşhur olan Tulaya qaçdı. Silah ustaları əmri yerinə yetirməyi öhdələrinə götürdülər, lakin Don komandirindən bir neçə gün onlara birə buraxmağı xahiş etdilər. Platov nə qədər soruşsa da, ağlına gələni demədilər. Heç bir şey əldə etmədən komandir Tula ustalarına heyrətamiz bir birə buraxaraq Dona getdi.

Fəsil 6

Platov gedəndə, üç ən bacarıqlı silah ustası, onların arasında “əyri solaxay” da var idi. Yanaqda bir doğum ləkəsi var və məşq zamanı məbədlərdəki tüklər cırıldı "deyə şəhərdən yola düşdülər. İnsanlar hara getdiklərini düşünməyə başladılar. Bir çoxları ustaların heç nə icad etmədiyini düşünürdülər və cəzadan qaçmaq üçün özləri ilə kral enfiye qutusunu götürərək gizlənməyə qərar verdilər.

Fəsil 7

Ustalar Möcüzə İşçisi Müqəddəs Nikolayın ikonasından məsləhət almaq üçün Oryol vilayətinin Mtsensk şəhərinə getdilər. Namaz qıldıqdan sonra məskunlaşdıqları yerə qayıtdılar və özlərini Leftinin evinə bağladılar. Qonşular ustaların nə etdikləri ilə çox maraqlanırdılar. Onlar müxtəlif bəhanələrlə üç silah ustasını evdən çıxarmağa çalışıblar. Lakin cəhdlərin heç biri uğurlu alınmadı. Ustalar heç kimin üzünə açılmayıb, heç kimlə danışmamış, gecə-gündüz işləyirdilər.

Fəsil 8

Don üzərində danışıqları bitirən Platov tələsik Tulaya qayıtdı. Özü də daha ustaların yanına getmədi, onların arxasınca çoxlu kuryer göndərdi.

Fəsil 9

Bu zaman ustalar işlərini bitirdilər. Onların qapısını nə qədər kuryer döysə də, evə buraxmayıblar. Sonra inadkar silah ustalarının yanına çatmaq üçün kuryerlər evin damını sökdülər. Bundan sonra Lefti və yoldaşları daxmadan çıxdılar və işlərini bitirdiklərini və Platova gedə biləcəklərini bildirdilər.

Fəsil 10

Silah ustaları atamana enfiye qutusunda polad birə verdilər. Onlardan işlərinin harada olduğunu soruşmağa başladı. Ancaq təhqirlərdən inciyərək, onu yalnız suveren görə biləcəyini söylədilər. Bundan qəzəblənən Platov Leftini vaqonuna atıb, özü ilə Sankt-Peterburqa aparır. Gələndən sonra özü Nikolay Pavloviçin yanına getdi və ustanı əlləri bağlı olaraq aşağıda qoydu.

Fəsil 11

Platov kazaklar haqqında danışaraq çarı birədən yayındırmağa ümid edirdi. Amma o, bacarmadı. Nikolay əmri xatırladı və Tula ustalarının işini gətirməyi əmr etdi. Platov, Tula xalqının yeni bir şey yaratmadığını, ancaq ingilis birəsini geri qaytardığını söylədi. Suveren yalana inana bilmədi və atamanın sözlərini öz gözü ilə görməyə qərar verdi.

Fəsil 12

Birəni gətirib açarla yandıranda məlum oldu ki, “nimfosoriya” tullanmağı dayandırıb. Platov qəzəbləndi. Qərara gəldi ki, silah ustaları mexanizmi sındırıblar. Ataman Lefti tərk etdiyi pilləkənlərə tərəf getdi və onu fırıldaqçı adlandıraraq döyməyə başladı. Solaxay işin görüldüyünü iddia etdi, ancaq bunu yalnız "melkoskop" vasitəsilə görmək mümkün oldu.

Fəsil 13

Leftini padşahın yanına gətirdilər və o, silah ustalarının işinin nə olduğunu göstərdi. Məlum olub ki, onlar ingilis birəsinin ayaqlarına nal tıxamağı bacarıblar. Suveren rus ağalarının ingilisləri üstələyə bildiyinə təəccübləndi və sevindi.

14-cü fəsil

Nikolay gözəl işini xarici ustalara göstərə bilməsi üçün ustanı İngiltərəyə göndərmək qərarına gəldi. Onu daha yaxşı geyindirib xüsusi kuryerlə xaricə göndərdilər.

Fəsil 15

Kuryer Lefty-ni oteldə tərk etdi. Və birəni ustaların yanına apardı. Onlar birə çəkməyi bacaran ustanı tapıblar və oteldə ustanın yanına gəliblər. Üç gün onu yedizdirdilər, suladılar, sonra təhsili ilə bağlı sorğu-sual etməyə başladılar. Məlum oldu ki, ustad “Zəbur və Yarım Xəyal Kitabına görə” oxuyub, amma heç hesabdan xəbəri yoxdur.

Fəsil 16

İngilislər evə bir kuryer göndərdilər və Lefty fabrikləri gəzməyə başladı və onu onlarla qalmağa razı saldı. Lakin Lefti doğma Tula üçün həsrət qaldı və geri buraxılmasını istədi. İngilis silah ustaları onu gəmiyə mindirib Rusiyaya göndərir, yol pulu verir və yadigar olaraq qızıl saat verirlər.

Fəsil 17

Gəmidə Lefti cansıxıcı hiss etdi və o, yarımkapiterlə mərc etdi ki, ondan daha çox içəcək. Onlar səfərin sonuna qədər içdilər, bu da hər ikisini xəstə etdi, amma heç kim fayda vermədi.

Fəsil 18

Rusiyada yarım kapitan İngiltərə səfirliyinə gətirildi və burada onun üçün əla şərait yaradıldı. Və zəifləmiş, heç danışa bilməyən Solunu məhəlləyə apardılar. Orada onu qarət etdilər və müalicə üçün onu hansısa xəstəxanaya göndərmək qərarına gəldilər. Silah ustasının yanında “tuqament” olmadığından onu heç bir xəstəxanaya qəbul etmirdilər. Səhərə yaxın Leftinin çox yaşamayacağı məlum oldu və onu adi insanlar üçün Obuxvinsk xəstəxanasına apardılar.

Fəsil 19

Yarımkapiter dostu üçün çox narahat idi. Möcüzə nəticəsində o, Leftini xəstəxanada tapdı və həkimin onu görməyə göndərməsinə nail oldu. Ölüm ayağında olan usta Martyn-Sokolskidən suverenə “ingilislər silahlarını kərpiclə təmizləmədiklərini” söyləməsini xahiş edir. Həkim Levşanın sözlərini Çernışova çatdırmağa çalışır, lakin heç kim ona qulaq asmır və təmizləmə müharibə başlayana qədər davam edir.

20-ci fəsil

Nəticə

Kiçik ədəbi formaların misilsiz ustası Nikolay Leskov "Solçu" hekayəsində rus xalqında nə qədər istedadın həyat şəraitinə görə tam potensialına çatmadığını göstərir. Qısa təkrarlama“Solçu”nun əsərləri fəsil-fəsil yazıçının bədii istedadının bütün gücünü ortaya qoya bilmir. Buna görə də tanış olmağı məsləhət görürük Tam versiyası hekayə.

Hekayə testi

oxudum xülasə? İndi testdən keçməyə çalışın!

Təkrarlanan reytinq

Orta reytinq: 4.6. Alınan ümumi reytinqlər: 7965.

Kuryer onu Londona gətirən kimi o, sağ adama göründü və tabutu verdi və solaxayını otel otağına qoydu, lakin o, tezliklə burada darıxdı, hətta yemək istədi. Qapını döydü və indi onu iaşə otağına aparan xidmətçinin ağzını göstərdi.

Solaxay stolun arxasına oturub oturdu, amma ingiliscə nəsə soruşmağı bilmir. Ancaq sonra təxmin etdi: yenə barmağı ilə stolu döyəcək və ağzında özünü göstərəcəkdi - ingilislər təxmin edir və xidmət edir, amma həmişə lazım olanı deyil, ona uyğun olmayanı qəbul etmir. Ona odda qaynar yemək hazırladılar, - deyir: "Bunu yeyə biləcəyinizi bilmirəm" və yemədi; onun yerinə dəyişdilər və başqa bir qab verdilər. Həm də onların araqlarını içmədim, çünki yaşıldır - deyəsən, vitriol ilə ədviyyatlıdır, amma mən ən təbii olanı seçdim və badımcan üçün sərin yerdə kuryer gözləyirəm.

Kuryerin nymphosoria-nı təhvil verdiyi şəxslər, bu dəqiqə onu ən güclü kiçik miqyasda araşdırdılar və indi ictimai bəyanatlarda təsvir edildi ki, sabah böhtan geniş ictimaiyyətə açıqlansın.

Bu ustanın özü də, - deyirlər, - indi görmək istəyirik.

Kuryer onları otağa, oradan isə solaxayımızın artıq kifayət qədər qızardığı yemək qəbulu salonuna apardı və dedi: "Budur!"

Britaniyalı solaxaylar indi çiyinlərində və bərabər insan kimi əllərində əl çalırlar. “Yoldaş,” deyirlər, “yoldaş yaxşı ustadır, “sənlə sonra danışarıq, indi də sənin sağlığın üçün içəcəyik”.

Çoxlu şərab, solaxaydan birinci qədəh istədilər, amma o, nəzakətlə birincini içmədi: fikirləşir ki, bəlkə zəhlətökəndən onu zəhərləmək istəyirsən.

Yox, - deyir, - bu, nizam-intizam deyil: artıq Polşada usta yoxdur - qabaqda yeyin.

İngilislər bütün şərabları onun qarşısında sınadılar və sonra ona tökməyə başladılar. Ayağa qalxdı, sol əli ilə çarpazlaşdı və onların sağlamlığına içdi.

Onun sol əli ilə çarpazlaşdığını görüb kuryerdən soruşdular:

O, lüterandır, yoxsa protestantdır?

Kuryer deyir:

Xeyr, o, lüteran və ya protestant deyil, rus inancındandır.

Və niyə o, sol əli ilə vəftiz olunur?

Kuryer dedi:

O, solaxaydır və hər şeyi sol əli ilə edir.

İngilislər daha da təəccübləndilər və həm solaxanı, həm də kuryeri şərabla doldurmağa başladılar və beləliklə, tam üç gün bacardılar, sonra deyirlər: "İndi bəsdir". Erfiksli su simfoniyasına görə, qəbul etdilər və tamamilə təzələnərək solaxaydan soruşmağa başladılar: o, harada oxuyub, nə oxuyub və hesabını nə qədər bilir?

Lefty deyir:

Elmimiz sadədir: Psalter və Yarım Xəyal Kitabına görə, lakin biz heç arifmetikanı bilmirik.

İngilislər bir-birinə baxıb dedilər:

Bu təəccüblüdür.

Solaxay isə onlara cavab verir:

Bizdə hər yerdə var.

Bəs bu nədir, - soruşurlar, Rusiyada "Yatmış adam" kitabı üçün?

Deyir ki, bu, Məzmurda Kral Davudun falçılıqla bağlı heç bir şey aşkar etmədiyinə dair bir kitabdır, onda Yarım Xəyal Kitabında bir əlavənin təxmin edildiyini söyləyir.

Deyirlər:

Təəssüf ki, hesabdan ən azı dörd toplama qaydasını bilsəniz daha yaxşı olar, o zaman sizin üçün bütün Polusonnikdən daha faydalı olardı. Onda başa düşə bilərdin ki, hər bir maşının güc hesablamaları var, əks halda siz öz əlinizdə çox bacarıqlısınız və siz dərk etmədiniz ki, nimfosoriyada olduğu kimi, belə kiçik bir maşının ən dəqiq dəqiqlik üçün nəzərdə tutulduğunu və onun nallarının gücü çata bilməz. aparmaq. Bunun vasitəsilə indi nymphosoria tullanmır və rəqs də rəqs etmir.

Solçu razılaşdı.

Bu barədə, - deyir, - şübhəsiz ki, biz elmlərə getməmişik, ancaq vətənimizə sədaqətlə bağlıyıq.

İngilislər ona deyirlər:

Bizimlə qalın, biz sizə böyük təhsil verəcəyik və siz heyrətamiz ustad olacaqsınız.

Lakin solaxay bununla razılaşmadı.

Mənim, - deyir, - evdə valideynlərim var.

İngilislər valideynlərinə pul göndərmək üçün özlərini çağırdılar, lakin solaxay onu almadı.

Biz, - deyir, - vətənimizə sadiqik və bibim artıq qocadır, valideynim isə yaşlı qadındır və kilsəsində kilsəyə gedirdi və burada tək mənim üçün çox darıxdırıcı olacaq, çünki mən hələ bakalavr pilləsindəyəm.

Sən, - deyirlər, - öyrəşəcəksən, qanunumuzu qəbul edəcəksən, biz də səninlə evlənəcəyik.

Bu, - solaxay cavab verdi, - heç vaxt ola bilməz.

Niyə belədir?

Çünki, - deyə cavab verir, - bizim rus inancımız ən düzgündür və sağçılarımızın inandığı kimi, nəsillər də eyni şəkildə inanmalıdır.

Siz, - ingilislər deyirlər, - bizim imanımızı bilmirsiniz: bizdə eyni xristian qanunu və eyni İncil var.

Müjdə, - solaxay cavab verir, - həqiqətən hamı üçün eynidir, ancaq sizin kitablarınıza qarşı yalnız bizim kitablarımız daha qalındır və imanımız daha dolğundur.

Niyə bunu belə mühakimə edə bilərsiniz?

Bizdə belədir, - deyə cavab verir, - bütün aşkar sübutlar var.

Və belədir ki, - deyir, - bizdə bütləşdirilmiş nişanlar, tabut başları və qalıqları var, amma sizin heç bir şeyiniz yoxdur və hətta bir bazar günü istisna olmaqla, fövqəladə tətillər yoxdur və ikinci səbəbə görə - mən və bir ingilis qadını, baxmayaraq ki, Qaynanamla evləndim, yaşamaq utanc verici olacaq.

Niyə belə? – deyə soruşurlar. - Siz diqqətdən kənarda qalmayın: bizimkilər də çox təmiz geyinib, ev-eşiyinə.

Solçu deyir:

Mən onları tanımıram.

Mahiyyətin əhəmiyyəti yoxdur - öyrənə bilərsiniz: biz sizi böyük dindar edəcəyik.

Lefti utandı.

Niyə, - deyir, - boş yerə qızları aldatmaq. - Və imtina etdi. - Qrandevu, - deyir, - bu, ustadın işidir, amma bizə yaraşmaz, bundan evdə, Tulada xəbər tutsalar, məni böyük ələ salarlar.

İngilislər maraqlı idi:

Və əgər, - deyirlər, - böyük bir dindar olmasa, xoş bir seçim etmək üçün belə hallarda necə davranırsınız?

Solaxay onlara mövqeyimizi izah etdi.

Bizimlə, - deyir, - kişi bir qızla bağlı təfərrüatlı niyyəti aşkar etmək istəyəndə, danışıq qadını göndərir və o, bəhanə gətirən kimi, nəzakətlə birlikdə evə girib gizlənmədən qıza baxırlar, lakin bütün qohumluqları ilə.

Başa düşdülər, amma cavab verdilər ki, onların danışıq danışan qadınları yoxdur və belə bir vərdiş adi deyil və solaxay dedi:

Bu, daha da xoşdur, çünki belə bir şey edirsənsə, bunu təfərrüatlı bir niyyətlə etməlisən, amma mən bunu yad bir millətə qarşı hiss etmədiyim üçün qızları niyə aldatmalıyam?

İngilislər də onu bu mühakimələrdə bəyəndilər, ona görə də yenə onun çiyinlərinin və dizlərinin üstündən keçdilər, əllərini xoşcasına çaldılar və özləri də soruşdular:

Deyirlər, biz ancaq maraqla bilmək istəyirik: qızlarımızda hansı pis əlamətlərə diqqət yetirmisiniz və niyə onların ətrafında qaçırsınız?

Solaxay onlara səmimi cavab verdi:

İngilislər güldü və dedi:

Bunda sizə mane olan nədir?

Heç bir maneə yoxdur, - solaxay cavab verir, - ancaq qorxuram ki, onun bütün bunlardan nə başa düşəcəyini izləmək və gözləmək ayıb olacaq.

Doğrudan da, - deyirlər, - üslubunuz daha yaxşıdır?

Bizim üslubumuz, - deyə cavab verir, - Tulada sadədir: hamı öz bağında, hətta iri xanımlar da bizim bağlarımızı taxırlar.

Onu da xanımlarına göstərdilər, orada ona çay töküb soruşdular:

Niyə üzünü gurlayırsan?

Cavab verdi ki, biz, deyir, çox şirin-şirin öyrəşməmişik.

Sonra ona rus dilində bir loxma verdilər.

Onlara bunun daha pis göründüyü göstərilir və deyir:

Dadımıza görə daha dadlıdır.

İngilislər onu heç nə ilə aşağı sala bilmədilər ki, həyatlarına aldansın, ancaq onu qısa müddətə qalmağa razı saldılar və o vaxt onu müxtəlif zavodlara aparıb bütün sənətlərini göstərəcəkdilər.

Sonra, - deyirlər, - onu gəmimizlə gətirib Peterburqa diri-diri çatdıracağıq.

Lefty deyir:

Özünüzü keçin və üz çevirin - bu uçurumdan gələn şeytandır.

İngilis isə “bu, dəniz gözüdür” deyə iddia edir.

İstəyirsən, - deyir, - səni dənizə atacağam? Qorxma - indi səni mənə qaytaracaq.

Və solçu deyir:

Əgər belədirsə, atın.

Yarımkapiter onu arxadan tutub yan tərəfə apardı.

Dənizçilər bunu gördülər, onları saxladılar və kapitana xəbər verdilər, o da əmr etdi ki, hər ikisini aşağı mərtəbədə bağlasınlar və onlara rom, şərab və soyuq yemək versinlər ki, həm içsinlər, həm yesinlər, həm də mərclərinə tab gətirə bilsinlər - və onlar belə olmamalıdırlar. onlar bağırsaqlarında spirt yandıra bildikləri üçün odla isti yeməklər verirdilər.

Beləliklə, onları Peterburqa kilidlədilər və onlardan heç biri bir-biri ilə mərc qazanmadı; sonra onları müxtəlif vaqonlara qoydular və ingilisi Aqlitskaya sahilindəki elçinin evinə, solaxayını isə məhəlləyə apardılar.

Beləliklə, onların taleyi çox fərqli olmağa başladı.

On səkkizinci fəsil

Onlar ingilisi səfirliyin evinə gətirən kimi dərhal yanına həkim və əczaçı çağırıblar. Həkim onu ​​onunla isti vannaya salmağı əmr etdi və əczaçı dərhal qutta-perça həbini bükdü və özü ağzına qoydu, sonra hər ikisi birlikdə götürdülər və lələk çarpayısının üstünə qoydular və üstünə örtdülər. üstünə xəz palto qoyub tərləməyə, heç kim onu ​​narahat etməsin, hər şey Səfirliyə əmr verildi ki, heç kim asqırmağa cəsarət etməsin. Həkimlə əczaçı yarışkiper yuxuya gedənə qədər gözlədilər, sonra ona başqa quttaperça həbi hazırladılar, başının yanındakı stolun üstünə qoyub getdilər.

Solaxay isə kvartalda yerə atıldı və soruşdu:

O kimdir və haradandır, pasportun və ya başqa sənədin var?

Və o, xəstəlikdən, içkidən və uzun müddət qığılcımdan o qədər zəifləyib ki, bir sözə cavab vermir, ancaq inləyir.

Sonra dərhal onu axtarıblar, əlvan paltarını və trepeterli saatını çıxarıb pulu götürüblər və məhkəmə icraçısı özü qarşıdan gələn taksi ilə xəstəxanaya pulsuz göndərilməsi barədə göstəriş verib.

Polis solaxayını kirşəyə mindirdi, lakin uzun müddət qarşıdan gələni tuta bilmədi, çünki taksilər polislərdən qaçır. Solaxay isə bütün bu müddət ərzində soyuq bir parathanın üstündə uzandı; sonra bir polis taksi sürücüsünü tutdu, yalnız isti tülkü olmadan, çünki belə bir vəziyyətdə tülkü özlərinin altında kirşədə gizlədirlər ki, polislərin ayaqları tez üşüsün. Solaxayı elə üstü açıq sürdülər, amma bir taksidən digərinə köçürməyə başlayanda hər şeyi atırlar, yığmağa başlayırlar - qulaqlarını cırırlar ki, ağlına gəlir. Onu bir xəstəxanaya gətirdilər - çəkmə olmadan qəbul etmirlər, başqasına gətirdilər - orda da qəbul etmirlər və s. üçüncü, dördüncü də - səhərə qədər sürüklədilər. onu bütün ucqar əyri yollarda və hər şeyi köçürdü ki, hər tərəfə döydü. Sonra bir köməkçi həkim polisə dedi ki, onu Obuxvinsk adi xalq xəstəxanasına aparsın, orada naməlum sinifdən olan hər kəsin ölməsi qəbul edilir.

Burada qəbz verməyi, sökülənədək solaxanı dəhlizdə döşəməyə qoymağı tapşırdılar.

Və elə həmin vaxt ingilis yarımskipper ertəsi gün ayağa qalxdı, bağırsaqlarında başqa bir qutta-perça həbi uddu, yüngül səhər yeməyi üçün vaşaqlı bir toyuq yedi, erfikslə yudu və dedi:

Mənim rus yoldaşım haradadır? Mən gedib onu axtaracağam.

Geyinib qaçdım.

On doqquzuncu fəsil

Təəccüblü bir şəkildə, yarımkapiter birtəhər solaxanı tapdı, ancaq onu hələ çarpayıya qoymamışdılar və o, dəhlizdə yerdə uzanıb ingilisə şikayət edirdi.

Mən istərdim, - deyir, - suverenə iki söz demək lazımdır.

İngilis qraf Kleinmichelin yanına qaçdı və səs-küy saldı:

Bu mümkündür! O, - deyir, - Oveçkin paltosu olsa da, kişi ruhu var.

İngilis balaca bir insanın ruhunu xatırlamağa cəsarət etməmək üçün indi bu mülahizə üçün oradan çıxdı. Sonra kimsə ona dedi: "Yaxşısı, kazak Platovun yanına getsən - onun sadə hissləri var".

İngilis indi divanda oturmuş Platova çatdı. Platov onu dinlədi və solaxayını xatırladı.

Necə, qardaş, - deyir, - mən onu çox qısa bilirdim, hətta saçından dartırdım, amma belə bir bədbəxt zamanda ona necə kömək edəcəyimi bilmirəm; çünki mən artıq vaxtıma tam xidmət etmişəm və tam çəkiliş almışam - indi artıq mənə hörmət etmirlər - və siz tez komendant Skobelevin yanına qaçırsınız, o, bacarıqlıdır və bu hissədə təcrübəlidir, nəsə edəcək.

Yarımkapiter də Skobelevin yanına getdi və ona hər şeyi danışdı: solaxayın hansı xəstəliyi var və niyə baş verib. Skobelev deyir:

Mən bu xəstəliyi başa düşürəm, ancaq almanlar müalicə edə bilmir və burada sizə ruhanilərdən bir həkim lazımdır, çünki onlar bu misallarda böyüyüblər və kömək edə bilərlər; Mən indi rus həkimi Martın-Solskini ora göndərəcəyəm.

Ancaq yalnız Martyn-Solski gələndə solaxay artıq qaçırdı, çünki başının arxası parat üzərində parçalanmışdı və o, yalnız aydın şəkildə tələffüz edə bildi:

Suverene deyin ki, britaniyalılar silahlarını kərpiclə təmizləmirlər: bizimkini təmizləməsələr də, əks halda, Allah müharibəni qorusun, onlar atəş üçün yararsızdırlar.

Və bu sədaqətlə solaxay özünü çarpazlayıb öldü.

Martin-Solski dərhal getdi, bunu suverenizə çatdırmaq üçün qraf Çernışevə bildirdi və qraf Çernışev ona qışqırdı:

Bilin, - deyir, - qusdurucu və laksatifinizi bilin və öz işinizə qarışmayın: Rusiyada bunun üçün generallar var.

Suverene heç vaxt deyilmədi və təmizləmə Krım kampaniyasına qədər davam etdi. Bu zaman onlar silahları doldurmağa başladılar və lülələr kərpiclə təmizləndiyi üçün güllələr onların içində sallandı.

Burada Martın-Solski Çernışevə solaxay haqqında xatırlatdı və qraf Çernışev dedi:

Get cəhənnəmə, sakit tütək, öz işinə qarışma, əks halda etiraf edim ki, bu barədə səndən heç eşitməmişəm - başa düşəcəksən.

Martyn-Solsky düşündü: "O, həqiqətən kilidini açacaq", - o, susdu.

Və əgər vaxtında, Krımda, düşmənlə müharibədə suverenə solaxay sözü gətirsəydilər, tamam başqa dönüş olardı.

İyirmi fəsil

İndi bütün bunlar dərin olmasa da, artıq "keçmiş günlərin işləri" və "qədimlik ənənələri" dir, lakin əfsanənin inanılmaz anbarına və qəhrəmanının epik xarakterinə baxmayaraq, bu ənənələri unutmağa tələsməyə ehtiyac yoxdur. Solaxayın xüsusi adı, bir çox böyük dahilərin adları kimi, nəsillər üçün əbədi olaraq itirilir; lakin xalq fantaziyasının təcəssüm etdirdiyi mif kimi maraqlıdır və onun sərgüzəştləri ümumi ruhu yerində və düzgün tutmuş bir dövrün yada salınması kimi xidmət edə bilər.

Möhtəşəm solaxay kimi ustalar, şübhəsiz ki, Tulada artıq yoxdur: maşınlar istedad və hədiyyələrin bərabərsizliyini bərabərləşdirdi və çalışqanlığa və dəqiqliyə qarşı mübarizədə dahi parçalanmır. Qazancın artmasına müsbət yanaşan maşınlar bəzən ölçüləri aşaraq məşhur fantaziyanı indiki kimi inanılmaz əfsanələr yazmağa ruhlandıran bədii şücaətə üstünlük vermirlər.

İşçilər, əlbəttə ki, mexanika elminin praktiki cihazlarının onlara gətirdiyi faydaları necə qiymətləndirəcəklərini bilirlər, lakin keçmiş qədimliyi qürur və sevgi ilə xatırlayırlar. Bu, onların dastanıdır və üstəlik, çox "insan ruhu" ilə.